Οι πραγματικές προκλήσεις των μεταρρυθμίσεων στη δημόσια διοίκηση – ομιλία σε συνέδριο του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή

Νίκη Κ. Κεραμέως: «Πρωτίστως, οι μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα πρέπει να στοχεύουν στη δημιουργία συνθηκών σταθερότητας και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των θεσμών διακυβέρνησης. Μόνο με την επανάκτηση αυτής της σχέσης θα μπορέσει να υπάρξει πρόοδος.»

Η βουλευτής Επικρατείας και Κοινοβουλευτική Εκπρόσωπος της ΝΔ, Νίκη Κ. Κεραμέως, συμμετείχε στις εργασίες του διήμερου συνεδρίου με θέμα «Μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και ανάπτυξη: εμπειρίες και προτάσεις», που πραγματοποιήθηκε στις 8 και 9 Φεβρουαρίου στην Αίθουσα Γερουσίας του Κοινοβουλίου με πρωτοβουλία του Γραφείου Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή.

Με αναφορές στις μεταρρυθμίσεις που έλαβαν χώρα το διάστημα 2012-2014, αλλά και με συγκεκριμένες προτάσεις για το μέλλον, με την παρέμβασή της, η Νίκη Κ. Κεραμέως προσπάθησε να αναδείξει την τεράστια πρόκληση της διοικητικής μεταρρύθμισης σήμερα: την οικοδόμηση μιας νέας σχέσης εμπιστοσύνης μεταξύ δημόσιας διοίκησης και επιχειρηματικότητας. «Να συνεχίσουμε με συνέπεια και προγραμματισμό τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις δομών, διαδικασιών και, βασικά, αντιλήψεων στη δημόσια διοίκηση, όπως δρομολογήθηκαν και εντατικοποιήθηκαν το διάστημα 2012-2014, με στόχο να βελτιώσουμε το επιχειρηματικό περιβάλλον, να απελευθερώσουμε τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας και να συμβάλλουμε, έτσι, στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας», είπε χαρακτηριστικά.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

Αξιότιμοι κύριοι καθηγητές, Αγαπητοί συνάδελφοι,

Ευχαριστώ για την τιμή να συμμετέχω σε αυτό το συνέδριο, που συζητά για τις μεταρρυθμίσεις στη δημόσια διοίκηση και πώς αυτές μπορούν να συνδεθούν με την πολυπόθητη ανάπτυξη.

Θεωρώ ότι μία από τις σημαντικότερες προκλήσεις της διοικητικής μεταρρύθμισης σήμερα είναι να χτίσουμε μια νέα σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ δημόσιας διοίκησης και επιχειρηματικότητας. Να συνεχίσουμε με συνέπεια τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις δομών, διαδικασιών και, κυρίως, αντιλήψεων στη δημόσια διοίκηση, όπως δρομολογήθηκαν και εντατικοποιήθηκαν το διάστημα 2012-2014, με στόχο να βελτιώσουμε το επιχειρηματικό περιβάλλον, να απελευθερώσουμε τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας και να συμβάλλουμε, έτσι, στην αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.
Και θα μιλήσω συγκεκριμένα, σε 2 άξονες, ακολουθώντας και τη λογική της θεματικής του πάνελ μας. Αφενός εμπειρίες από το παρελθόν, και αφετέρου προτάσεις για το μέλλον.

Ι) Εμπειρίες από το παρελθόν

Και ξεκινώ από τις εμπειρίες από το πρόσφατο παρελθόν. Το διάστημα 2012-2014 το Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης τόλμησε να αναμετρηθεί με τις προκλήσεις της δημόσιας διοίκησης και να κάνει τομές. Τομές για να διορθωθούν οι στρεβλώσεις και για να καταστεί η δημόσια διοίκηση πιο αποτελεσματική. Και επετεύχθησαν, νομίζω, πολλά, πάντοτε στην κατεύθυνση της συμβολής της δημόσιας διοίκησης στην ανάπτυξη της χώρας. Παρά τις αντιξοότητες και το δυσμενές δημοσιονομικό περιβάλλον.
Υπάρχουν 5 βασικοί άξονες που θεωρούμε ιδιαιτέρως σημαντικούς για τη βελτίωση της δημόσιας διοίκησης. Πάνω στους 5 αυτούς άξονες υλοποιήσαμε στοχευμένες μεταρρυθμίσεις τη διετία 2012-2014.

1) Πρώτος άξονας: Η Μείωση των διοικητικών βαρών και της γραφειοκρατίας, η κατάργηση εμποδίων στην επιχειρηματικότητα
• Για τον λόγο αυτό μειώσαμε κατά 25% τα διοικητικά βάρη για τις επιχειρήσεις σε 13 τομείς της οικονομίας. Τι εννοώ. Αλλάξαμε τελείως τη φιλοσοφία: αντί να χρειάζεται να προσκομίσει κάποιος προτού ξεκινήσει μία επιχειρηματική δραστηριότητα ατελείωτα δικαιολογητικά, αρκεί πλέον μία υπεύθυνη δήλωση, και τυχόν έλεγχος γίνεται εκ των υστέρων και σποραδικά. Με άλλα λόγια, το κάναμε σημαντικά πιο εύκολο για κάποιον να ξεκινήσει μία νέα επιχείρηση.
• Μειώσαμε τη γραφειοκρατία. Για παράδειγμα καταργήσαμε την υποχρέωση υποβολής επικυρωμένων αντιγράφων σε όλες τις συναλλαγές των πολιτών με τις δημόσιες υπηρεσίες και με φορείς που άμεσα ή έμμεσα ελέγχονται από το κράτος.
• Αναβαθμίσαμε σημαντικά τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών προσθέτοντας 27 νέες υπηρεσίες. Πλέον, από οποιοδήποτε ΚΕΠ μπορεί κανείς να πάρει επί τόπου πλήθος πιστοποιητικών, όπως γέννησης, οικογενειακής κατάστασης, ιθαγένειας, βεβαιώσεις για φορολογική χρήση, ασφαλιστική ενημερότητα, ηλεκτρονικά παράβολα και πολλά άλλα.

2) Μείωση των διοικητικών δομών του κράτους, Αξιολογήσαμε τις δομές στο Δημόσιο, χωρίς κανένα κόστος, και καταρτίσαμε νέα οργανογράμματα για τα Υπουργεία. Με αυτό τον τρόπο, καταφέραμε να μειώσουμε τις δομές του κράτους κατά 40%.

3) Καλύτερη αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού. Για παράδειγμα:
• Εισαγάγαμε ένα νέο σύστημα προσλήψεων, που στηρίζεται στις πραγματικές ανάγκες της δημόσιας διοίκησης και στην ιεράρχησή τους, πάντοτε βέβαια στο πλαίσιο των δημοσιονομικών δυνατοτήτων της χώρας.
• Θεσμοθετήσαμε ένα νέο, αξιοκρατικό σύστημα επιλογής προϊσταμένων στο Δημόσιο. Με το νέο σύστημα μπήκε τέλος στη λογική της αρχαιότητας, μπήκε τέλος στη λογική της κομματικής επιλογής και εισήχθησαν αξιοκρατικά κριτήρια για την ανάληψη θέσης ευθύνης.

4) Ενίσχυση της διαφάνειας και της λογοδοσίας
• Επιταχύναμε και ενισχύσαμε σημαντικά τις πειθαρχικές διαδικασίες. Ξεκινήσαμε από την ενεργοποίηση των πειθαρχικών συμβουλίων, τα οποία ήταν τοις πράγμασι αδρανή. Μόνο το 2014, μέσα από την προβλεπόμενη ποινική και πειθαρχική διαδικασία, απομακρύνθηκαν 695 δημόσιοι υπάλληλοι εξαιτίας ποινικής καταδίκης, απόταξης, οριστικής παύσης και εντοπισμού πλαστών δικαιολογητικών.
• Αναβαθμίσαμε και ενισχύσαμε τα ελεγκτικά σώματα. Για πρώτη φορά, έγινε εκτεταμένος έλεγχος εγκυρότητας όλων των τίτλων σπουδών των ατομικών μητρώων των υπαλλήλων. Και δυστυχώς βρήκαμε πάνω από 500 περιπτώσεις πλαστών δικαιολογητικών. Επίσης, προχώρησε ο επανέλεγχος της διαδικασίας μετατροπής των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε συμβάσεις αορίστου χρόνου. Κατορθώσαμε να εδραιωθεί η αντίληψη στο σώμα των δημοσίων υπαλλήλων ότι η εποχή της ατιμωρησίας παρήλθε ανεπιστρεπτί.
• Εξελίξαμε το πρόγραμμα «Διαύγεια» και κατά αυτόν τον τρόπο ενισχύσαμε ακόμη περισσότερο τη διαφάνεια και τη λογοδοσία στο Δημόσιο. Με τη νέα «Διαύγεια», κάθε πράξη εκτός ΦΕΚ αποκτά ισχύ μόνο αν αναρτηθεί στο σχετικό ιστοχώρο.

5) Ενίσχυση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης
Σχεδιάσαμε και για πρώτη φορά εγκρίθηκε από το Κυβερνητικό Συμβούλιο Μεταρρύθμισης μια εθνική στρατηγική για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση με ορίζοντα πλήρους εφαρμογής το 2020.
Πολλά από όσα σας περιέγραψα έγιναν υπό την ηγεσία του Κυριάκου Μητσοτάκη στο Υπουργείο Διοικητικής Μεταρρύθμισης, αλλά και υπό την ηγεσία του Καθηγητή κ. Μανιτάκη την εποχή 2012-2013.
Κυρίες και κύριοι,
Οι εμπειρίες του παρελθόντος αποδεικνύονται πλούσιες. Αναμφίβολα, το διάστημα 2012-2014, παρά τις όποιες αστοχίες, υλοποιήθηκαν ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις στο Δημόσιο. Η πολιτική ηγεσία του ΥΔΜΗΔ αναμετρήθηκε με τα μεγάλα και τα δύσκολα, δεν ακύρωσε τις καλές πρακτικές προηγούμενων κυβερνήσεων, αντιθέτως έχτισε πάνω σε ό,τι θεώρησε καλό και αναπτυξιακό, και τελικά άφησε σημαντική παρακαταθήκη.
Η Νέα Δημοκρατία πιστεύει σε ένα αποτελεσματικότερο και πιο ευέλικτο κράτος που θα εφαρμόζει τους νόμους και θα εγγυάται ίσες ευκαιρίες για όλους. Σε ένα κράτος που θα διευκολύνει την καθημερινότητα του πολίτη, θα ενισχύει την επιχειρηματικότητα και θα υπηρετεί την αναπτυξιακή προοπτική της χώρας.
Προς την κατεύθυνση αυτή θα πρέπει να εντατικοποιήσουμε τις προσπάθειές μας στο μέλλον. Κυρίες και κύριοι, η λογική της ήσσονος προσπάθειας και της ad hoc παρέμβασης πρέπει επιτέλους να αλλάξει αν θέλουμε η χώρα να ξαναμπεί σε τροχιά προκοπής. Οι πολιτικές πρέπει να προκύπτουν ύστερα από στρατηγικό σχεδιασμό και στόχευση.

II. Και προχωρώ σε 5 συγκεκριμένες προτάσεις για το μέλλον.

Πρώτον, πρέπει να αντιμετωπίσουμε ακόμη πιο αποφασιστικά το πρόβλημα της πολυνομίας και της κακονομίας, που ευνοεί τη γραφειοκρατία και τη διαφθορά. Πότε διευκολύνεται η εκδήλωση φαινομένων διαφθοράς; Όταν το θεσμικό πλαίσιο είναι περίπλοκο ή όταν αφήνει μεγάλα περιθώρια ερμηνείας. Όταν δεν υπάρχουν προτυποποιημένες διαδικασίες. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να απλοποιήσουμε τη νομοθεσία, αλλά και να επαναπροσδιορίσουμε τον τρόπο που νομοθετούμε. Τι εννοώ; Κυρίως με την εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής αξιολόγησης επιπτώσεων ρυθμίσεων (το λεγόμενο regulatory impact assessment) σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης. Να συλλέγουμε και να αξιολογούμε προηγουμένως περισσότερα δεδομένα από την κοινωνία και την αγορά. Βασική επιδίωξη πρέπει να είναι: καμία ρύθμιση χωρίς προηγούμενη ουσιαστική ανάλυση επιπτώσεων.

Δεύτερη πρόταση, να απλουστεύσουμε και να τυποποιήσουμε ακόμη περισσότερο τις διοικητικές διαδικασίες και τις διαδικασίες αδειοδότησης που αφορούν επιχειρηματικές δραστηριότητες, και να ελαφρύνουμε έτσι το κόστος για τις επιχειρήσεις.

Τρίτη πρόταση, να ενισχύσουμε τις δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ Δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και ειδικότερα, την ανάθεση δραστηριοτήτων του δημοσίου σε τρίτους, το λεγόμενο outsourcing. Ικανότατα στελέχη που προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα θα μπορούσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε θέσεις ευθύνης στο πλαίσιο της προσπάθειας αποπολιτικοποίησης της δημόσιας διοίκησης. Ως προς το outsourcing, εφόσον, μετά από έρευνα αγοράς των δυνατοτήτων εξασφάλισης δημόσιων υπηρεσιών από τον ιδιωτικό τομέα, διαπιστωθεί ότι έτσι διασφαλίζεται η αποτελεσματικότερη, ποιοτικότερη και οικονομικότερη παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών για τη δημόσια διοίκηση, τα οφέλη θα είναι διττά. Αφενός επίτευξη εξορθολογισμού στις δαπάνες, αφετέρου τόνωση της εργασίας.

Τέταρτη πρόταση, να επεκτείνουμε τις ψηφιακές υπηρεσίες σε όλο το Δημόσιο και, κυρίως, να ενισχύσουμε τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών. Να τα εμπλουτίσουμε με ακόμη περισσότερες υπηρεσίες. Στόχος πρέπει να είναι τα ΚΕΠ να γίνουν υπηρεσίες μιας στάσης, να καταστούν το μοναδικό σημείο εξυπηρέτησης ιδιωτών και επιχειρήσεων στις συναλλαγές τους με το Δημόσιο. Πόσο εφικτό είναι αυτό; Είναι εφικτό, και μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ηλεκτρονικής διασύνδεσης των διάσπαρτων βάσεων δεδομένων της διοίκησης, οπότε όλα τα πιστοποιητικά θα εκδίδονται εύκολα και γρήγορα από τα ΚΕΠ ή ακόμα και ηλεκτρονικά, μέσω διαδικτύου, από το σπίτι κάθε πολίτη.

Πέμπτη πρόταση, να εφαρμόσουμε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διαχείρισης και αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού στο δημόσιο. Με άλλα λόγια, ουσιαστική αξιολόγηση, συνεχής επιμόρφωση, και αποτελεσματικότερη κατανομή των δημοσίων υπαλλήλων. Εμείς πιστεύουμε στην αξιοκρατία και στην ισότητα των ευκαιριών, πιστεύουμε ότι θα πρέπει να ανταμείβονται οι ικανοί, και ότι χωρίς αξιολόγηση αδικούνται οι επιμελείς και μειώνεται η παραγωγικότητα του δημοσίου τομέα. Θέλουμε ένα σύστημα αξιολόγησης που θα επιτρέψει στο Δημόσιο να γίνεται διαρκώς καλύτερο. Και θέλουμε και ένα αποτελεσματικό σύστημα κινητικότητας των δημοσίων υπαλλήλων. Γιατί; Για να μπορέσει να αξιοποιηθεί το ανθρώπινο δυναμικό εκεί που χρειάζεται το περισσότερο, και για να καλυφθούν οι υπηρεσίες εκείνες που παραμένουν υποστελεχωμένες.

Κυρίες και κύριοι,

Μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας, της ελάφρυνσης των διοικητικών βαρών, της απλοποίησης των διαδικασιών, της πάταξης της διαφθοράς, της ενίσχυσης της διαφάνειας, της επέκτασης των ψηφιακών υπηρεσιών, η λειτουργία του κράτους θα αναβαθμιστεί και ο ρόλος του στην οικονομία και τη στήριξη της ανάπτυξης θα ενισχυθεί.

Πρωτίστως, όμως, οι μεταρρυθμίσεις στο δημόσιο τομέα πρέπει να στοχεύουν στη δημιουργία συνθηκών σταθερότητας και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των πολιτών έναντι των θεσμών διακυβέρνησης. Μόνο με την επανάκτηση αυτής της σχέσης εμπιστοσύνης θα μπορέσει να υπάρξει πρόοδος και ανάπτυξη.