Finance & Markets VOICE, συνέντευξη με κεντρικό θέμα το μεταναστευτικό / προσφυγικό

Φέτος στην Ελλάδα, υπολογίζεται ότι ήρθαν πάνω από 650.000 πρόσφυγες και μετανάστες, ενώ καταφθάνουν καθημερινά 5.000 άτομα από τη Συρία και το Ιράκ. Το φαινόμενο βρίσκει την Ελλάδα απροετοίμαστη, απροστάτευτη, βαριά καταπονημένη από την πολύχρονη κρίση και χωρίς αποτελεσματικό σχεδιασμό αντιμετώπισης των επιπτώσεων.

1) Πώς και κατά πόσο θα αντέξουν οι τοπικές κοινωνίες να ζουν σε συνθήκες «έκτακτης ανάγκης»;

Οι τοπικές κοινωνίες, μολονότι έχουν υποστεί ισχυρότατες πιέσεις, αναγκαζόμενες να σηκώσουν ένα βάρος πολλαπλάσιου των δυνατοτήτων τους, έχουν επιδείξει αξιοθαύμαστη αλληλεγγύη, αλτρουισμό και ανθρωπιά. Εξίσου μεγάλη πίεση έχουν δεχτεί οι κάτοικοι ορισμένων συνοικιών της πρωτεύουσας, των βόρειων συνόρων μας με την ΠΓΔΜ, και, εμμέσως, όλης της Επικράτειας. Ωστόσο, το πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί από τους κατοίκους και τους εθελοντές, αλλά απαιτεί σοβαρή, οργανωμένη κρατική διαχείριση και ευρωπαϊκό συντονισμό.

2) Ποιες είναι οι επιπτώσεις του προβλήματος στην ελληνική κοινωνία και στη χώρα;

Οι επιπτώσεις των πρωτόγνωρων στη μεταπολεμική ιστορία προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών που υποδέχεται η χώρα μας από τις αρχές του 2015 δίχως ουσιαστικό κρατικό σχεδιασμό εντοπίζονται σε οικονομικό, κοινωνικό και ανθρωπιστικό επίπεδο, και είναι άμεσες, όπως η επιβάρυνση της δημόσιας διοίκησης και η συρρίκνωση του τουρισμού, και έμμεσες, όπως η ενίσχυση της μισαλλοδοξίας και των ακραίων τάσεων, καθώς και η ανάδειξη ζητημάτων ασφαλείας. Χαρακτηριστικό είναι ότι η Ένωση Ξενοδόχων Κω κάνει λόγο για μείωση κατά 40% στις προκρατήσεις του νησιού για το 2016, ενώ η Ένωση Ξενοδόχων Λέσβου εκτιμά τη μείωση σε διανυκτερεύσεις και τζίρο του νησιού στο 30% περίπου για το 2015 και καταγράφει ανάλογες μειώσεις στις προγραμματισμένες πτήσεις για το 2016. Συνοψίζοντας, προκαλούνται ανυπολόγιστες οικονομικές ζημίες στον τουρισμό, δυσβάσταχτος φόρτος εργασίας για τις δημόσιες υπηρεσίες, κοινωνική αναταραχή και ανασφάλεια.

3) Η Ευρώπη επιδοτεί κινήσεις όπως χώρους φιλοξενίας στην Ελλάδα, αλλά δεν κάνει τίποτα για να λύσει τα προβλήματα που οδηγούν εξαρχής αυτούς τους ανθρώπους στη μετακίνηση. Πιστεύετε ότι μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της πολιτικής και οικονομικής κατάστασης σε χώρες όπως η Συρία και το Αφγανιστάν; Με ποιο τρόπο; Γιατί δεν το κάνει;

Θα μου επιτρέψετε να διαφωνήσω. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δαπανήσει σημαντικά ποσά για την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας, της ενδυνάμωση των θεσμών κρατών δικαίου, την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ενίσχυση του διαλόγου για την επίλυση διαφορών. Μόνο το 2014 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διέθεσε 1,27 δισ. ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια σε 121 εκατομμύρια άτομα σε πάνω από 80 χώρες. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της αποτελούν το μεγαλύτερο χορηγό ανθρωπιστικής και αναπτυξιακής βοήθειας στον κόσμο, στηρίζοντας πάνω από 150 χώρες διεθνώς, μεταξύ των οποίων βεβαίως και η Συρία και το Αφγανιστάν. Για την περίοδο 2014-2020, έχουν προϋπολογισθεί 2,3 δις ευρώ για την πολιτική σταθερότητα και την οικοδόμηση της ειρήνης. Ίσως τα παραπάνω να μην είναι αρκετά ή να χρειάζεται ένας επαναπρογραμματισμός των δράσεων. Σε κάθε περίπτωση όμως, ιστορικοί, πολιτικοί και πολιτισμικοί παράγοντες, όπως οι εθνοτικές και θρησκευτικές διαφορές, οδηγούν σε αστάθεια και ένοπλες συγκρούσεις, που η διεθνής διπλωματία ή η οικονομική βοήθεια δεν μπορούν πάντα να αποτρέψουν.

4) Η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη γραμμή και δέχεται μεγάλη πίεση με το προσφυγικό. Η μέχρι τώρα κυβερνητική διαχείριση σας ικανοποιεί;

Η κυβέρνηση δυστυχώς αντιμετώπισε και το προσφυγικό/μεταναστευτικό όπως τα περισσότερα σοβαρά πολιτικά θέματα της χώρας: με επιπολαιότητα, προχειρότητα, εσωστρέφεια, αναποτελεσματικότητα. Αυτή δεν είναι μόνο προσωπική άποψη: Ενδεικτικά, κλιμάκιο του Συνηγόρου του Πολίτη διαπίστωσε τον Ιούλιο του 2015 έλλειψη αποτελεσματικού σχεδίου διαχείρισης στα νησιά υποδοχής, ενώ ο ΟΗΕ τον Αύγουστο δήλωσε, μαζί με άλλους διεθνείς οργανισμούς, διαθέσιμος να βοηθήσει, αλλά ανίκανος όσο δεν υπάρχει Κυβερνητικό σχέδιο και συντονισμός. Ομοίως και ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ασύλου, κ. Robert Visser.

Αναμφίβολα, ως νεοεκλεγείσα τον Ιανουάριο του 2015, η κυβέρνηση ήρθε αντιμέτωπη με μία άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση, που ομολογουμένως ήταν δύσκολο να αντιμετωπιστεί μεμονωμένα από μια χώρα, πολλώ δε μάλλον από την Ελλάδα εν μέσω μιας σφοδρής οικονομικής κρίσης. Όμως, κατά τη γνώμη μου, η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ/ΑΝΕΛ προέβη στα εξής καίρια λάθη:

Α. Δεν έδωσε εξ αρχής τη δέουσα σημασία σε ένα μείζον για τη χώρα και την Ευρώπη θέμα, καθυστερώντας να αντιδράσει, χάνοντας πολύτιμο χρόνο, μη δρομολογώντας λύσεις. Τον Απρίλιο ακόμη η αρμόδια Υπουργός δήλωνε ότι στις πλατείες της Αθήνας δεν υπάρχουν μετανάστες και πρόσφυγες, απλώς λιάζονται, εξαφανίζονται, δημιουργούν πλούτο στους νησιώτες κ.ά.

Β. Αντιμετώπισε το προσφυγικό/μεταναστευτικό με εσωστρέφεια. Ενώ ζητούσε τη συνδρομή της ΕΕ, π.χ. περισσότερα κονδύλια για τη δημιουργία «καταφυγίων» αιτούντων ασύλου, δεν ακολούθησε τις διαδικασίες, ώστε να καταστεί δυνατή η λήψη της ευρωπαϊκής βοήθειας. Φτάσαμε, έτσι, στην απειλή για έξοδο της χώρας μας από τη ζώνη Σένγκεν. Μόνο τότε η Ελλάδα δέχθηκε να κάνει μια σειρά από κινήσεις για να αντιμετωπίσει το προσφυγικό/μεταναστευτικό, όπως να ενεργοποιήσει τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας, προκειμένου να λάβει υλική βοήθεια ή να συμφωνήσει με τη Frontex σε ένα επιχειρησιακό σχέδιο.

Γ. Ακόμη και σήμερα δεν έχει ολοκληρώσει τις απαραίτητες διαδικασίες δημιουργίας δομών υποδοχής, με αποτέλεσμα οι εισερχόμενοι πρόσφυγες και μετανάστες να μην απολαμβάνουν ούτε τις στοιχειώδεις συνθήκες διαβίωσης και να υπόκεινται κατάφωρες παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους.

Δ. Στο πεδίο της διπλωματίας, απέτυχε να κερδίσει οποιοδήποτε αντάλλαγμα για τη χώρα μας, ως κύρια πύλη εισόδου μεταναστών και προσφύγων στην ΕΕ, από τη σύνοδο των ηγετών της ΕΕ, τη διαπραγμάτευση με την Τουρκία κ.ο.κ. Αντιθέτως, δεσμεύτηκε να απορροφήσει 50.000 μετανάστες και πρόσφυγες χωρίς σχεδιασμό για τη στέγαση, σίτιση ή απασχόλησή τους. Επιπλέον, δεν εξασφάλισε τους όρους για τη σταθερή συνέχιση των ροών από την Ελλάδα προς την Ευρώπη, με αποτέλεσμα να κινδυνεύουν να εγκλωβιστούν στη χώρα μας τεράστιοι, μη διαχειρίσιμοι, πληθυσμοί.

5) Υπάρχει ζήτημα ασφάλειας των χωρών της Ε.Ε, π.χ. κίνδυνος για τρομοκρατικά χτυπήματα;

Θεωρώ ότι το προσφυγικό/μεταναστευτικό είναι καταρχήν ανεξάρτητο της τρομοκρατίας. Είναι όμως προφανές ότι οι τζιχαντιστές εκμεταλλεύονται τη συγκυρία του κύματος προσφύγων και μεταναστών για να εισέλθουν ευκολότερα στην Ευρώπη. Αυτό σημαίνει ότι χρειάζεται πολύ σοβαρός, μεθοδικός και αξιόπιστος έλεγχος των εισερχομένων. Όμως υφίστανται και προβλήματα ενσωμάτωσης των μεταναστών στις ευρωπαϊκές χώρες. Στις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, για παράδειγμα, οι περισσότεροι δράστες ήταν Γάλλοι υπήκοοι, γεννημένοι και αναθρεμμένοι σε ευρωπαϊκό έδαφος. Τον περασμένο Απρίλιο έκθεση της γαλλικής γερουσίας εξηγούσε ότι από τους περίπου 3000 ευρωπαίους τζιχαντιστές που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του ισλαμικού κράτους στο Ιράκ και τη Συρία, σχεδόν οι μισοί ήταν Γάλλοι.  Μετά από ένα τρομοκρατικό χτύπημα αναδεικνύονται τα κενά ασφαλείας κάθε χώρας: στη Γαλλία η κοινωνική ενσωμάτωση, που ανέδειξε και τη δική μας αδυναμία ελέγχου των προσφύγων και μεταναστών, στις ΗΠΑ η ανεξέλεγκτη οπλοκατοχή.