Καθημερινή της Κυριακής, άρθρο με τίτλο: “Ανοικτοί Θεσμοί, Ανοικτή Οικονομία, Ασφάλεια για όλους”

Η κρισιμότερη πρόκληση για την επόμενη μέρα συνοψίζεται εύστοχα, εκτιμώ, σε δύο μόλις φράσεις του στοχαστή Στέλιου Ράμφου: «Χρειάζεται δυναμικὴ ἀναμέτρησι τοῦ ἀνοιχτοῦ μὲ τὸ κλειστό. Ἐκεῖ εἶναι ἀναγκαία ἡ πολιτικὴ συμφωνία».

Η διάκριση μεταξύ «ανοικτών» (inclusive) και «κλειστών» (extractive) θεσμών, που διατυπώθηκε από τους Acemoglu και Robinson (Γιατί αποτυγχάνουν τα έθνη, 2012) και απασχόλησε και στη χώρα μας τον Α.Χατζή (Θεσμοί, 2018), τον Στ.Καλύβα (Καταστροφές και Θρίαμβοι, 2015) και άλλους, παραμένει τραγικά επίκαιρη στην περίπτωση της Ελλάδας. Γιατί, στη χώρα μας, το δημόσιο συμφέρον συγχέεται συχνά με την προσοδοφορία οργανωμένων ομάδων πίεσης πάσης φύσης, οι διαδικασίες λήψης αποφάσεων δεν είναι αρκούντως συμμετοχικές, επιμέρους πελατειακές δομές και διευθετήσεις επιμένουν παρά την κρίση, τα θεσμικά αντίβαρα δεν λειτουργούν πάντοτε ικανοποιητικά, η απονομή της δικαιοσύνης δεν είναι επαρκώς αποτελεσματική, και το κανονιστικό πλαίσιο δεν ευνοεί την επιχειρηματικότητα και ανταγωνιστικότητα. Τέτοια κλειστά συστήματα οδηγούν, εκτός των άλλων, σε μεγάλη απώλεια αναπτυξιακής, κοινωνικής και εθνικής εν τέλει δυναμικής. Εξηγούν, επίσης, γιατί στην Ελλάδα το αυτονόητο παραμένει συχνά ζητούμενο, και γιατί τα πράγματα συνεχίζουν να πηγαίνουν στραβά, παρά τις μεγάλες δυνατότητες της χώρας και το δημιουργικό και μαχητικό χαρακτήρα των πολιτών της.

Οι ευθύνες για τη δημιουργία των κλειστών αυτών (αναποτελεσματικών και εσωστρεφών) θεσμών είναι πράγματι διαχρονικές και βαρύνουν, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λιγότερο ή περισσότερο, όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου. Το βασικό όμως ερώτημα είναι πώς θα απεμπλακούμε προοπτικά από το υπόδειγμα αυτό, πώς θα δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες για μια ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη, με την αναγκαία θεσμική θωράκιση και την εμπέδωση εν πολλοίς αυτονόητων αξιών για ένα κράτος δικαίου. Η απάντηση, θεωρώ, βρίσκεται στο τρίπτυχο: Ανοικτοί Θεσμοί, Ανοικτή Οικονομία και Ασφάλεια για όλους.

Ανοικτοί θεσμοί, με την έννοια των αποτελεσματικών και ποιοτικών ρυθμιστικών κανόνων και δομών κράτους δικαίου, που διασφαλίζουν ισότητα ευκαιριών, δικαιότερη κατανομή του παραγόμενου πλούτου, έγκαιρη και επαρκή προστασία των ατομικών δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένης της ιδιωτικής περιουσίας, που διευκολύνουν την ανάπτυξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, μειώνουν τα εμπόδια και το κόστος στις συναλλαγές και δημιουργούν κοινωνικές συνθήκες για τη μείωση της διαφθοράς και την καλλιέργεια κλίματος εμπιστοσύνης. Ανοικτή οικονομία, εξωστρεφής, χωρίς αδικαιολόγητα ρυθμιστικά και γραφειοκρατικά εμπόδια, όπου τα κέντρα και η διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν μονοπωλούνται από ισχυρές μειοψηφίες ή μεμονωμένα συμφέροντα. Και ασφάλεια για όλους, ως προϋπόθεση ελευθερίας, με την καθολική και άμεση εφαρμογή του νόμου, χωρίς εκπτώσεις και παραχωρήσεις.

Υπάρχει σήμερα συναίνεση, ή άλλως η αναγκαία πολιτική συμφωνία κατά Ράμφο, για να κινηθούμε συντεταγμένα προς αυτή την κατεύθυνση; Πολύ φοβάμαι πως όχι. Τα πεπραγμένα του ΣΥΡΙΖΑ καταδεικνύουν εύγλωττα την αδυναμία του να αντιληφθεί, ως πολιτικός σχηματισμός, τη σημασία των αρχών αυτών οργάνωσης και καλής διακυβέρνησης. Η αποτυχία του δεν οφείλεται, κατά την άποψή μου, απλώς σε απειρία ή σε διαχειριστική ανεπάρκεια, αλλά ανάγεται στον πυρήνα των διακηρυγμένων πολιτικών του θέσεων.

Στον αντίποδα, πιστεύω ότι οι προγραμματικές θέσεις της Νέας Δημοκρατίας και η πορεία του ίδιου του Προέδρου της, Κυριάκου Μητσοτάκη, αποτελούν – ιδίως στην παρούσα συγκυρία –  τη μόνη ευκαιρία, και παράλληλα εγγύηση, ότι η χώρα θα βαδίσει με συνέπεια προς την υλοποίηση της αναγκαίας στροφής σε ένα άλλο υπόδειγμα, που αντιμάχεται τις παθογένειες του παρελθόντος. Παρά τη δυσπιστία ορισμένων, η ΝΔ είναι η μόνη πολιτική δύναμη που άρθρωσε ένα συνεκτικό πρόγραμμα που ανταποκρίνεται στο προαναφερόμενο τρίπτυχο.

Στην οικονομία, και πέραν της προσδοκώμενης άμεσης βελτίωσης του οικονομικού κλίματος, προβλέπονται στοχευμένες δράσεις για τη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος, τη μείωση της γραφειοκρατίας και των ρυθμιστικών εμποδίων στην επιχειρηματικότητα, καθώς και τη μείωση των φόρων και εισφορών, που θα ευνοήσουν σταδιακά την ανάληψη επιχειρηματικού ρίσκου και την προσέλκυση επενδύσεων, με στόχο να απελευθερωθούν οι παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και νέος πλούτος για όλους.

Είναι, επίσης, αυτονόητη η απόλυτη δέσμευση της ΝΔ να προστατευθεί η δημόσια και ιδιωτική περιουσία και να αντιμετωπιστεί σθεναρά η διογκούμενη ανομία και παραβατικότητα, ώστε να αποκατασταθεί το αίσθημα ασφάλειας σε όλους.

Εξίσου, όμως, σημαντικό είναι ότι δίδεται παράλληλα βαρύτητα σε θεσμικές παρεμβάσεις για τη δημιουργία πρόσθετου κοινωνικού κεφαλαίου, που ευνοεί την αναπτυξιακή δυναμική της χώρας, ιδίως μέσω της εμπέδωσης ποιοτικότερων κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς και κλίματος εμπιστοσύνης. Επιμένουμε, αφενός, στην ανάγκη μιας γενναίας εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Μεταξύ των προτάσεών μας, η ενίσχυση της αυτονομίας και εξωστρέφειας των σχολικών μονάδων, η αποκατάσταση και επέκταση του θεσμού των πρότυπων και πειραματικών σχολείων, ο εμπλουτισμός των διδασκόμενων γνωστικών αντικειμένων με νέες θεματικές, όπως ο εθελοντισμός και η επιχειρηματικότητα, η αναμόρφωση της αγωγής του πολίτη, αλλά και η έμφαση στην καλλιέργεια ήπιων δεξιοτήτων, όπως η ομαδική δουλειά, η συνεργατικότητα, η κριτική σκέψη. Αφετέρου, επιμένουμε στην οργάνωση μιας αποτελεσματικότερης δημόσιας διοίκησης, με μηχανισμούς διαφάνειας και λογοδοσίας, που δεν θα πολεμά την ιδιωτική πρωτοβουλία. Δράσεις, δηλαδή, που αποσκοπούν ακριβώς σε υψηλότερους δείκτες κοινωνικού κεφαλαίου. 

Η τελική επιλογή ανήκει στον καθένα μας.