«Κύριε Υπουργέ, κινείστε μόνος στο αντίθετο ρεύμα.» – ομιλία κατ’ άρθρον επί του νομοσχεδίου για την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα

Κυρίες και κύριοι,

Πολλές οι ρυθμίσεις, πολλά και τα πλήγματα που καταφέρει η Κυβέρνηση στο εκπαιδευτικό σύστημα εν συνόλω. Ρυθμίσεις, που πλήττουν κυρίως την τριτοβάθμια εκπαίδευση και την έρευνα, αλλά και την πρωτοβάθμια, την δευτεροβάθμια, την επαγγελματική εκπαίδευση, την δια βίου μάθηση. Ρυθμίσεις σε μεγάλο βαθμό ακοστολόγητες, ρυθμίσεις που δεν δίνουν καμία αναπτυξιακή προοπτική στα Ιδρύματα, ρυθμίσεις οπισθοδρομικές, που, εν τέλει, καταδικάζουν το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας σε περίκλειστη εσωστρέφεια.

Προτού εκθέσω παραδείγματα των άκρως προβληματικών ρυθμίσεων, θα ήθελα να σταθώ στο εξής: Χθες κ. Υπουργέ προσπαθήσατε, κατά την προσφιλή σας τακτική, να παρουσιάσετε μία εικόνα γενικής συναίνεσης σχετικά με το νομοσχέδιο, κυρίως με τα πανεπιστήμια, αλλά όχι μόνο. Να παρουσιάσετε μία εικόνα ότι μόνο κάποιες μεμονωμένες ακραίες εξωτερικές φωνές αντιδρούν και ότι η μεγάλη πλειοψηφία της εκπαιδευτικής κοινότητας είναι μαζί σας. Δυστυχώς για την παιδεία μας, δεν είναι έτσι τα πράγματα. Τα ψηφίσματα καταπέλτης εναντίον του νομοσχεδίου σας ολοένα και πληθαίνουν: Ιδρύματα από την Κρήτη, το Αιγαίο, μέχρι την Αθήνα, τον Πειραιά, τη Θεσσαλονίκη και τη Θράκη αλλά και η Σύνοδος Πρυτάνεων που εκπροσωπεί και τα 22 Πανεπιστήμια της χώρας. Όσο λείπατε από τη χθεσινή συνεδρίαση των φορέων, οι εκπρόσωποι της Συνόδου Πρυτάνεων σας διέψευσαν. Είπαν ότι διαφωνούν σε όλα τα θέματα, εκτός των ΕΛΚΕ. Και σε σημερινό άρθρο του στα ΝΕΑ ο Αντιπρόεδρος της Συνόδου Πρυτάνεων θέτει το ερώτημα: «Είναι δυνατόν οι πρυτάνεις όλων των πανεπιστημίων της χώρας (…) να ομοφωνούν για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και να έχουν όλοι τόσο λανθασμένες απόψεις σε όλα τα ουσιαστικά ακαδημαϊκά θέματα, ώστε να μην υιοθετηθεί καμία από τις προτάσεις που υπέβαλαν ως Σύνοδος στον υπουργό Παιδείας;» Κύριε Υπουργέ, όσο και να προσπαθείτε απεγνωσμένα να το παρουσιάζετε διαφορετικά, κινείστε μόνος στο αντίθετο ρεύμα.

Άρθρο 3: επαναφέρετε μια παρωχημένη και άκρως επικίνδυνη αντίληψη για το ακαδημαϊκό άσυλο. Προβλέπετε την αυτεπάγγελτη επέμβαση των αρχών μόνο για κακουργήματα και εγκλήματα κατά ζωής – παρεμπιπτόντως γιατί αφαιρέσατε τα πλημμελήματα από το αρχικό σχέδιο; Σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση, θα πρέπει να προηγηθεί απόφαση του Πρυτανικού Συμβουλίου. Δηλαδή, στην πράξη, θα πρέπει να συνέλθει το Πρυτανικό Συμβούλιο για να αποφασίσει πρώτα για τον νομικό χαρακτηρισμό μιας πράξης, – γιατί ποιος πρύτανης θα πάρει την ευθύνη να το αποφασίσει μόνος του; – και εν συνεχεία για το αν πρέπει να κληθούν οι αρχές ή όχι. Στο μεταξύ, η αξιόποινη πράξη θα έχει ήδη τελεστεί και το Πρυτανικό συμβούλιο θα αναζητά ακόμα το νομικό χαρακτηρισμό της πράξης. Μας γυρνάτε πίσω, κυρίες και κύριοι, πολύ πίσω. Ζούμε στην Ελλάδα του 21ου αιώνα και θέλουμε οι νέοι μας να μπορούν να σπουδάσουν στη χώρα τους και όχι να φοβούνται για τη ζωή τους μέσα στο χώρο των Ιδρυμάτων. Δεν είναι δυνατόν να συζητάμε για το αν η αστυνομία θα έχει δικαίωμα να συλλαμβάνει τα πάσης φύσεως κακοποιά στοιχεία που δρουν ανεξέλεγκτα εντός των Ιδρυμάτων. Η θέση μας είναι ξεκάθαρη: αυτεπάγγελτη επέμβαση των αρχών για κάθε αξιόποινη πράξη.

Άρθρο 13 και επ.: σχετικά με την εκπροσώπηση των φοιτητών. Τασσόμαστε σαφώς υπέρ της συμμετοχής των φοιτητών στα όργανα διοίκησης των Ιδρυμάτων για θέματα που τους αφορούν, ωστόσο σας ερωτώ, θεωρείτε φυσιολογικό φοιτητές να ψηφίζουν, μεταξύ άλλων, για την απονομή τίτλων Επίτιμου Διδάκτορα, Ομότιμου και Επίτιμου Καθηγητή ή την αλλαγή του γνωστικού αντικειμένου στο οποίο έχει διοριστεί Καθηγητής ή την μετακίνηση Καθηγητή από ένα τμήμα σε άλλο; Και δεν αρκεί η απάντησή σας κ. Υπουργέ ότι αν δεν ξέρουν ας μην ψηφίζουν.
Επιπλέον, γιατί για τους φοιτητές λέτε ότι έχουν δικαίωμα συμμετοχής, με γενική ψηφοφορία από το σύνολο των φοιτητών, ενώ για τους διδάσκοντες κατηγορίας ΕΤΕΠ και ΕΔΙΠ και τους διοικητικούς υπαλλήλους άμεση, μυστική και καθολική ψηφοφορία; Γιατί αυτή η διάκριση κύριε Υπουργέ; Προτείνουμε άμεση, μυστική, καθολική ψηφοφορία και για τους φοιτητές.

Άρθρο 15: με την παρ. 2 προβλέπετε την εκλογή του Πρύτανη και των Αντιπρυτάνεων με δύο (2) ξεχωριστά ενιαία ψηφοδέλτια. Κύριε Υπουργέ, διαφαίνεται ξεκάθαρα ο στόχος σας για κομματικό έλεγχο των Ιδρυμάτων. Δεν αντιλαμβάνεστε ότι με αυτό τον τρόπο θα οδηγήσετε τα Ιδρύματα σε αναποτελεσματικές δυαρχίες και ότι στο τέλος η διοίκηση των πολυπρόσωπων οργάνων θα καταστεί αδύνατη; Η υπάρχουσα λύση ή ακόμη καλύτερα η λίστα του συγκροτημένου ψηφοδελτίου (που θα εμφανίζει δηλ. από πριν τους αντιπρυτάνεις) θεωρούμε ότι είναι σαφώς καλύτερη.

Στην παρ. 7, είναι δυνατόν κύριε Υπουργέ εν έτει 2017 να διενεργούνται εκλογές με φυσική κάλπη; Σας το είπε και χθες η Σύνοδος Πρυτάνεων. Πείτε μου έναν λόγο για τον οποίο μπορεί να προτιμάτε την εκλογή με φυσική κάλπη από την ηλεκτρονική εκλογή, πόσο μάλλον όταν η ηλεκτρονική εκλογή έχει τόσο μεγαλύτερα ποσοστά συμμετοχής (ψηφίζουν και διδάσκοντες από το εξωτερικό, που είναι σε συνέδρια κτλ). Νομοθετώντας φυσική κάλπη είναι σαν να λέτε ότι δεν θέλετε να γίνονται εκλογές, γιατί ξέρετε καλύτερα από τον καθένα ότι τις φυσικές κάλπες τις αρπάζουν επιτήδειοι ακριβώς για να μην γίνει ψηφοφορία.

Και έρχομαι τώρα στις ρυθμίσεις που εισάγετε για τον δεύτερο και τρίτο κύκλο σπουδών. Υπερ-ρύθμιση, εσωστρέφεια και μιζέρια. Την εποχή που τα Ιδρύματα στην Ευρώπη και διεθνώς αναζητούν τρόπους να ανοίξουν τα φτερά τους και να δημιουργήσουν υγιείς συνεργασίες με Ιδρύματα του εξωτερικού, εμείς τα διώχνουμε, φοβικά, μήπως η ώσμωση μας κάνει κακό. Φιμώνετε τα κατ’ εξοχήν εξωστρεφή προγράμματα, με την εισαγωγή ενός υπέρμετρα περιοριστικού και γραφειοκρατικού πλαισίου, με υπερ-συγκέντρωση αρμοδιοτήτων στο πρόσωπό σας και ταυτόχρονες βολές κατά του αυτοδιοίκητου.

Συγκεκριμένα,

Με το άρθρο 30 παρ. 3, απαγορεύετε την διδασκαλία μαθημάτων με μέσα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε ποσοστό μεγαλύτερο του 25%. Γιατί; Τα εξ αποστάσεως προγράμματα δίνουν την ευκαιρία σε κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών, αλλά και εργαζόμενους να διευρύνουν τις γνώσεις τους, να προοδεύσουν. Γιατί τους στερείτε αυτή τη δυνατότητα;

Με την παρ. 6 έχετε το δικαίωμα να αναπέμπετε την απόφαση της Συγκλήτου για ίδρυση ενός ΠΜΣ, όταν έχετε ενστάσεις ως προς το ύψος των τελών φοίτησης ή ως προς το λειτουργικό κόστος του ΠΜΣ. Στο τέλος της παραγράφου, διαβάζω αυτολεξεί «Σε περίπτωση αναπομπής η Σύγκλητος διαβιβάζει την απόφαση στη Συνέλευση του Τμήματος, προκειμένου να τροποποιήσει την εισήγηση, σύμφωνα με τις υποδείξεις του Υπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων”. Κύριε Υπουργέ, δεν είναι δυνατόν, από την μία, να ξεστομίζετε τις λέξεις «αυτοδιοίκητο των ιδρυμάτων» και, από την άλλη, να εισηγείστε τέτοια διάταξη προς ψήφιση. Περαιτέρω, με την παρ. 7 συστήνετε 9μελή επιτροπή προκειμένου να σας συμβουλεύσουν για την αναπομπή. Θα υπενθυμίσω τα 9 μέλη που συγκροτούν την επιτροπή; 2 παράγοντες του Υπουργείου (τον Γενικό Γραμματέα και τον Προϊστάμενο Γενικής Διεύθυνσης Ανώτατης Εκπαίδευσης), τον Πρόεδρο του Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης, 3 Πρυτάνεις ή αντιπρυτάνεις και 3 εμπειρογνώμονες, όλοι δικές σας επιλογές. Στάχτη στα μάτια, κ. Υπουργέ.

Άρθρο 34, παρ. 7: προβλέπετε ότι Μεταπτυχιακό δίπλωμα δεν μπορεί να λάβει φοιτητής, ο οποίος έλαβε πρώτο πτυχίο από το εξωτερικό και δεν έχει αναγνωριστεί από το ΔΟΑΤΑΠ. Καλούμε δηλ. τον ξένο φοιτητή να φοιτήσει σε ΠΜΣ στην Ελλάδα, να πληρώσει δίδακτρα, και λίγο πριν αποφοιτήσει, αν το ΔΟΑΤΑΠ δεν έχει αναγνωρίσει το πρώτο πτυχίο του, τον στέλνουμε πίσω χωρίς δίπλωμα! Περιμένετε ότι θα έρθει κάποιος ξένος φοιτητής στη χώρα μας με τέτοια διάταξη σε ισχύ; Σας το επεσήμαναν και χθες οι φορείς, ότι αυτή η διάταξη θα έχει πολύ αρνητική επίδραση στην προσέλκυση ξένων φοιτητών.

Άρθρο 35: προβλέπετε την απαλλαγή από τα τέλη φοίτησης βάσει εισοδηματικών κριτηρίων. Ασφαλώς και πρέπει να υπάρχουν κοινωνικές πολιτικές για τη στήριξη φοιτητών που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, αλλά δεν μας είπατε κ. Υπουργέ που θα βρείτε τα λεφτά για να καλύψετε την τρύπα που θα δημιουργηθεί στα προγράμματα αυτά. Η προτεινόμενη ρύθμισή σας αυτή θυμίζει έντονα την ρύθμιση της Κυβέρνησής σας το καλοκαίρι του 2015, μετά την εξαγγελία του ΠΘ για το δημοψήφισμα και τον πανικό που επικράτησε. Τότε ο ΠΘ έταξε δωρεάν μέσα μαζικής μεταφοράς σε όλους, χωρίς όμως να έχει εξασφαλίσει τα χρήματα. Με αποτέλεσμα δημιουργήθηκε μία τρύπα 30 εκ. ευρώ που εν τέλει πλήρωσε ο πολίτης που χρησιμοποιεί τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς μέσω της αύξησης της τιμής των εισιτηρίων. Το ποσοστό των φοιτητών που δεν θα πληρώνουν δίδακτρα πρέπει να καθορίζεται από το κάθε μεταπτυχιακό πρόγραμμα, έτσι ώστε να μπορεί να χρηματοδοτηθεί η λειτουργία του, να μην υπάρχουν δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα σπουδών και να μην επιβαρύνονται υπέρμετρα οι φοιτητές που θα χρειαστεί να καταβάλλουν δίδακτρα. Το κάθε Ίδρυμα είναι σε θέση να θεσπίσει ένα κατώτατο όριο αριθμού υποτροφιών, υποτροφίες που θα δίνονται συναρτήσει της αξιοσύνης και της οικονομικής κατάστασης των φοιτητών.

Άρθρο 36, παρ. 3 & 4: τι προβλέπετε για τις αμοιβές των διδασκόντων στα μεταπτυχιακά; Οι διδάσκοντες πρέπει να διδάσκουν τουλάχιστον σε ένα πρόγραμμα δωρεάν για να έχουν τη δυνατότητα να διδάξουν και να αμειφθούν από ένα δεύτερο. Και η συνολική αμοιβή τους από τα μεταπτυχιακά δεν μπορεί να ξεπερνά το 20% των συνολικών τακτικών αποδοχών τους. Κυρίες και κύριοι, καθίσταται σαφές ότι οι διδάσκοντες δεν θα έχουν κανένα κίνητρο να διαθέσουν χρόνο για τα μεταπτυχιακά. Εκ των πραγμάτων, τα μεταπτυχιακά θα οδηγηθούν σε σημαντική υποβάθμιση, αν όχι σε μαρασμό και κλείσιμο. Και ποια θα είναι τα μεγαλύτερα θύματα της ρύθμισής σας αυτής; Οι ευπαθείς κοινωνικές ομάδες που δεν θα έχουν τα μέσα να εγγραφούν σε κάποιο αντίστοιχο μεταπτυχιακό του εξωτερικού και για τους οποίους δήθεν αγωνιάτε. Ναι, έχουν καταγραφεί περιπτώσεις ασυδοσίας και θα έπρεπε να βρούμε τον τρόπο για να περιοριστούν και να εξαλειφθούν, όμως η υπερ-ρύθμιση άνωθεν δεν αποτελεί λύση. Η εμπλοκή της ΑΔΙΠ θα μπορούσε να οριοθετήσει βάσει προκαθορισμένων κριτηρίων περιπτώσεις τυχόν ασυδοσίας και αυθαιρεσίας. Αλλά και η παρ. 5, εισάγει άλλη μια υπερ-ρύθμιση που οδηγεί σε εσωστρέφεια: δεν μπορεί καν να κληθεί κάποιος Καθηγητής του εξωτερικού για να δώσει μια διάλεξη, χωρίς να του έχει προηγουμένως ανατεθεί διδακτικό έργο. Και για την αμοιβή του θα αποφασίσει, ποιος άλλος; Ο Υπουργός και μάλιστα με Κοινή Υπουργική Απόφαση με τον Υπουργό Οικονομικών!

Άρθρο 44: με την παρ. 3 συστήνετε νέα εσωτερική Επιτροπή για την αξιολόγηση των Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων. Προβλήματα: 1) υποβαθμίζετε την ΑΔΙΠ, την ανεξάρτητη αρχή της οποίας το αντικείμενο είναι ακριβώς η αξιολόγηση, 2) παραβιάζετε τη θεμελιώδη αρχή της λειτουργικής ανεξαρτησίας αξιολογούμενου – αξιολογητή και 3) οδηγείτε τα ιδρύματα σε μεγάλο κίνδυνο να αποκοπούν από τον Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας, σας το είπε και η κα Παϊσίδου χθες.

Άρθρο 46: στην παρ. 3 ορίζετε την διαδικασία έκδοσης Προεδρικών Διαταγμάτων για τον καθορισμό των επαγγελματικών δικαιωμάτων αποφοίτων ΤΕΙ. Κύριε Υπουργέ, πολύ φοβούμαστε ότι, για άλλη μια φορά, το ζήτημα θα παραπεμφθεί στις καλένδες. Γνωρίζουμε όλοι καλά ότι έχουν γίνει απόπειρες και από άλλες ηγεσίες να ρυθμιστεί το εν λόγω ζήτημα κατά το παρελθόν και η ρύθμιση δυστυχώς, είτε για συγκυριακούς, είτε για άλλους λόγους, «έμεινε» ανεφάρμοστη στις διατάξεις των Προεδρικών Διαταγμάτων. Όχι μόνο αυτό, εν προκειμένω για την πρόταση του Προεδρικού Διατάγματος συστήνετε άλλη μια επιτροπή, τα μέλη της οποίας επιλέγετε εσείς! Κυρίες και κύριοι, το ζήτημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων πρέπει να λυθεί άπαξ και αποτελεσματικά.

Άρθρο 49: θεσμοθετείτε τα Ακαδημαϊκά Συμβούλια Ανώτατης Εκπαίδευσης και Έρευνας σε κάθε διοικητική περιφέρεια. Μια υπερκείμενη των Ιδρυμάτων δομή με ασαφή συγκρότηση και λειτουργία, και επικάλυψη αρμοδιοτήτων με άλλες, πρόσφατα θεσμοθετημένες δομές, τα Περιφερειακά Συμβούλια Έρευνας και Καινοτομίας. Μόνο και μόνο η ύπαρξη των Συμβουλίων αυτών, Συμβουλίων πέρα και πάνω από τα Ιδρύματα και με εκπροσώπους των Υπουργείων ως μέλη τους, θίγει το αυτοδιοίκητο των Ιδρυμάτων και εγείρει σοβαρότατα ζητήματα συνταγματικότητας.

Άρθρα 50 – 68: Κύριοι, αναμφίβολα το πλαίσιο των Ειδικών Λογαριασμών Κονδυλίων Έρευνας έπρεπε και να εκσυγχρονιστεί και σαφώς να υπάρξει κάποιου είδους έλεγχος, ώστε να αποφεύγονται περιπτώσεις τυχόν ασυδοσίας. Ωστόσο, ένα γραφειοκρατικό πλαίσιο που δυσχεραίνει τη λειτουργία των Ιδρυμάτων, δεδομένης της χρόνιας υποχρηματοδότησης, δεν ωφελεί. Οι τόσο γραφειοκρατικές διαδικασίες στη λειτουργία, τη διαχείριση των πόρων και εν τέλει στη διαχείριση και υλοποίηση των ερευνητικών προγραμμάτων, είναι βέβαιο ότι θα λειτουργήσουν ανασταλτικά στην παραγωγή έρευνας από τα ελληνικά Ιδρύματα.

Στα άρθρα για την έρευνα θα αναφερθεί εκτενώς η συνάδελφος, κυρία Αντωνίου, ωστόσο δεν μπορώ να μην σταθώ στο άρθρο 69 παρ. 18, η οποία ανοίγει ένα παράθυρο για σύναψη συμβάσεων εκτός ΑΣΕΠ στο ΕλΙΔΕΚ. Φαίνεται πως δεν μαθαίνετε από τα λάθη σας.

Άρθρο 70: σχετικά με τον χαρακτηρισμό της διαγωγής. Σε μία ισοπεδωτική λογική, απαξιώνετε και καταργείτε, αντί να εκσυγχρονίζετε και να αντικαθιστάτε, στέλνοντας μήνυμα στη νέα γενιά ότι οι πράξεις μας δεν έχουν συνέπειες και ότι η ασυδοσία είναι ανεκτή. Και μια ερώτηση: αν κάποιος, που έχει χαρακτηριστεί στο παρελθόν η διαγωγή του κοσμία, θελήσει να επανεκδώσει το απολυτήριο του, θα αναγράφεται ή όχι;

Άρθρο 73: Με την παρ. 3 καταργείτε την υποχρέωση άριστης γνώσης ξένης γλώσσας για τους αποσπασμένους εκπαιδευτικούς σε ελληνόγλωσσα σχολεία του εξωτερικού. Παράλογα πράγματα, κύριε Υπουργέ. Θα μιλήσει εκτενώς ο συνάδελφος κ. Κέλλας.

Άρθρο 75: με την παρ.1 ιδρύετε στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου Πολυτεχνική Σχολή, με έδρα τη Σάμο, συνενώνετε επί της ουσίας 3 υπάρχοντα τμήματα. Έχω ένα ερώτημα σχετικά με την έδρα. Από όσο γνωρίζω η απόφαση της Συγκλήτου όριζε ως έδρα την Σύρο. Το νομοσχέδιο ορίζει ως έδρα τη Σάμο. Δεν έχουμε θέμα με το ένα ή το άλλο νησί, απλά παρακαλούμε κ. Υπουργέ να μας εξηγήσετε πώς και για ποιους λόγους άλλαξε η απόφαση της Συγκλήτου.

Άρθρο 82: με τη παρ. 10, περιορίζετε την δυνατότητα που έδινε το άρθρο 44 του ν. 4009/2011 για την δημιουργία προπτυχιακών προγραμμάτων σε ξένη γλώσσα. Πλέον, τέτοια προγράμματα μπορούν να διενεργηθούν αποκλειστικά σε συνεργασία με το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος. Γιατί στερείτε τη δυνατότητα αυτή από τα άλλα Ιδρύματα; Γιατί δεν αφήνετε τη χώρα ελεύθερη να αναπτυχθεί; Είναι δυνατόν όλα τα Ιδρύματα της χώρας να πρέπει να περάσουν τα ξενόγλωσσα προγράμματά τους από ένα Πανεπιστήμιο που διαθέτει μόλις 9 Καθηγητές; Πώς θα καλυφθούν όλα τα γνωστικά αντικείμενα;

Θα κλείσω εδώ για λόγους οικονομίας της συζήτησης.
Επιφυλασσόμαστε ως προς την στάση μας επί των άρθρων στην Ολομέλεια.
Σας ευχαριστώ.