Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση να συμμετέχω στην εσπερίδα που διοργανώνει η ΠΡΩ.ΠΑΙΔΕΙ.Α. για ένα τόσο ενδιαφέρον θέμα που συνδέει την Ανώτατη Εκπαίδευση, την Έρευνα και την Καινοτομία με την Επιχειρηματικότητα και την Ανάπτυξη.
Η οικονομική ανάπτυξη σε αναπτυγμένες χώρες βασίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό στην εκπαίδευση, την τεχνολογική πρόοδο, την καινοτομία. Γιατί; Γιατί οι κλάδοι της οικονομίας που βασίζονται στην καινοτόμο σκέψη δημιουργούν -στις περισσότερες περιπτώσεις- μεγάλη προστιθέμενη αξία σε μια οικονομία. Δημιουργούν προϊόντα και υπηρεσίες που είναι κατά κανόνα εξαγώγιμα, και προσφέρουν πολλές και καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας. Δυστυχώς, όμως, το παραγωγικό μοντέλο της Ελλάδας στηρίζεται ελάχιστα σε αυτούς τους εξωστρεφείς και δυναμικούς κλάδους.
Κυρίες και κύριοι, θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις σε δύο άξονες, πρώτον, για τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα στην ανώτατη εκπαίδευση, την έρευνα και την καινοτομία, και δεύτερον για το πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση αυτή.
Σύστημα Ανώτατης Εκπαίδευσης
Η Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα παρουσιάζει αρκετά θετικά χαρακτηριστικά, ωστόσο και πολλές αδυναμίες. Ενδεικτικά, στα θετικά περιλαμβάνονται η διδασκαλία όλων των βασικών ειδικοτήτων των επιστημονικών κατευθύνσεων, η καλή ερευνητική δραστηριότητα, η ικανοποιητική λειτουργία χάρη στις τιτάνιες προσπάθειες του ανθρώπινου δυναμικού των πανεπιστημίων μας που φέρνει εις πέρας ένα πολύ δύσκολο έργο υπό αντίξοες συνθήκες.
Από την άλλη, οι αδυναμίες της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης εντοπίζονται στην κρατική υποχρηματοδότηση, την έλλειψη εναλλακτικών πηγών χρηματοδότησης, τις προβληματικές υποδομές που σχετίζονται με την ερευνητική αποστολή των Ιδρυμάτων. Ωστόσο, προσωπικά, θεωρώ ότι από τις μεγαλύτερες παθογένειες του συστήματος Ανώτατης Εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι η αδυναμία σύνδεσής του με την αγορά εργασίας. Αποτέλεσμα; το ποσοστό των άνεργων πτυχιούχων στην Ελλάδα να σκαρφαλώνει περίπου στο 20%, το υψηλότερο μεταξύ των χωρών – μελών του ΟΟΣΑ. Φυσικό επακόλουθο, η φυγή αυτών των λαμπρών μυαλών στο εξωτερικό, εκεί που τα προσόντα τους μπορούν να αξιοποιηθούν καλύτερα. Σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας, 430.000 νέοι εγκατέλειψαν τη χώρα από το 2008 έως σήμερα.
Έρευνα και καινοτομία
Ας δούμε τώρα ποια είναι η σημερινή κατάσταση στην έρευνα και καινοτομία. Παρότι η χώρα μας διαθέτει υψηλής ποιότητας επιστημονικό δυναμικό και κορυφαία ερευνητικά ιδρύματα, δεν καταφέρνει να συγκλίνει με τις αναπτυγμένες χώρες στους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, στις δαπάνες Έρευνας & Ανάπτυξης (Ε&Α), οι επιδόσεις της Ελλάδας υπολείπονται σημαντικά των περισσοτέρων άλλων αναπτυγμένων χωρών. Το 2015 οι δαπάνες για Ε&Α στην Ελλάδα διαμορφώνονται στο 0,96% του ΑΕΠ, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ των 28 ήταν υπερδιπλάσιος, δηλ. 2,03%. Σε ό,τι αφορά την δομή του συστήματος έρευνας και καινοτομίας, ο ρόλος του κράτους είναι κυρίαρχος, τόσο σε όρους κυρίαρχων παικτών Ε&Α, κυρίως μέσω των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης και των δημόσιων ερευνητικών ιδρυμάτων, όσο και σε όρους χρηματοδότησης. Παρότι οι επιχειρήσεις δείχνουν να αντιλαμβάνονται πλέον τη σημασία της εκμετάλλευσης της παραγόμενης γνώσης για την απόκτηση ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, η συμβολή τους στις συνολικές δαπάνες Ε&Α υστερεί κατά πολύ σε σύγκριση με άλλες χώρες. Μόλις 31,8% του συνόλου των δαπανών Ε&Α καλύπτονται από επιχειρήσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Γιατί παραδοσιακά στην Ελλάδα τα εγχώρια ερευνητικά αποτελέσματα δεν ήταν αντικείμενο εποικοδομητικής αξιοποίησης.
Αρκετά με την παρουσίαση της κατάστασης. Έρχομαι τώρα στις τομές που πρέπει να γίνουν, στις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις που πρέπει να υλοποιηθούν στον χώρο της ανωτάτης εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας, ώστε να μπορέσουν να συνδεθούν με την πολυπόθητη ανάπτυξη.
Ως προς την Τριτοβάθμια εκπαίδευση, η αναβάθμιση του Δημόσιου Πανεπιστημίου πρέπει να αποτελεί βασική προτεραιότητα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης. Για να μπορέσουμε να ξεφύγουμε από τη θλιβερή εσωστρέφεια που ακυρώνει την αναπτυξιακή του προοπτική.
Κυρίες και κύριοι, θα αναφερθώ ενδεικτικά σε κάποιες από τις κατευθύνσεις στις οποίες κατά τη γνώμη μου θα πρέπει να κινηθεί μια ουσιαστική μεταρρύθμιση στην ανωτάτη εκπαίδευση, στοχεύοντας στην αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων, όπως η έλλειψη δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού, οι τεχνολογικές εξελίξεις και ο παγκόσμιος ανταγωνισμός.:
Διακριτά θα ήθελα να αναφερθώ στο ακανθώδες ζήτημα του κρατικού μονοπωλίου, της κρατικής αποκλειστικότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Ζήτημα το οποίο υπήρξε παραδοσιακά το “τοτέμ” των αντι-μεταρρυθμιστών στη χώρα μας. Η δυνατότητα σύστασης ιδιωτικών πανεπιστημίων, υπό αυστηρές προϋποθέσεις και κριτήρια, θα έχει εξαιρετικά σημαντικά οφέλη για την εκπαίδευση στη χώρα μας, και συνεπώς για την ευμάρεια και ανάπτυξη γενικότερα. Αφενός, θα δώσει την ευκαιρία για την ανάπτυξη υγιούς ανταγωνισμού στο χώρο της τριτοβάθμιας που θα οδηγήσει στη βελτίωση και των δημοσίων πανεπιστημίων, αφετέρου, θα αποτελέσει και ευκαιρία να καταστεί η χώρα μας περιφερειακό κέντρο ανώτατης εκπαίδευσης, προσελκύοντας χιλιάδες φοιτητές του εξωτερικού και σημαντικές επενδύσεις, δημιουργώντας δεκάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας.
Ως προς την έρευνα και την καινοτομία, ο εθνικός στόχος για το 2020 για τον δείκτη έντασης δαπανών Ε&Α έχει τεθεί στο 1,2% του ΑΕΠ (από 0,96% που είναι σήμερα). Πρέπει λοιπόν να δούμε τι πρέπει να αλλάξουμε στην επόμενη τριετία, ώστε να έχουμε πιθανότητες να επιτευχθεί και να αναβαθμιστεί το εγχώριο σύστημα έρευνας και καινοτομίας εν συνόλω. Ενδεικτικά:
Μπορεί να θεωρηθεί ότι λέω τα αυτονόητα. Κυρίες και κύριοι, δεν πειράζει, ας ξεκινήσουμε από τα αυτονόητα και είναι βέβαιο ότι θα πετύχουμε πολλά.
Σας ευχαριστώ.
Εάν θέλετε να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας, μπορείτε να δηλώσετε παρακάτω τα στοιχεία σας:
Εάν θέλετε να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας, μπορείτε να δηλώσετε παρακάτω τα στοιχεία σας: