Ομιλία με θέμα: «Η Αριστεία ως Αξία στη Σύγχρονη Ελλάδα», στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ετήσιας έκδοσης των Εκπαιδευτηρίων ΔΟΥΚΑ «Αριστεία: Λόγος και Αντίλογος»

Στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε με την ευκαιρία της ετήσιας έκδοσης

των Εκπαιδευτηρίων ΔΟΥΚΑ «Αριστεία: Λόγος και Αντίλογος»

Αθήνα, 17 Φεβρουαρίου 2016

Αξιότιμες κυρίες και κύριοι,

Ευχαριστώ θερμά για την ευκαιρία να μοιραστώ απόψε μαζί σας κάποιες σκέψεις με την ευκαιρία της έκδοσης υπό τον τίτλο: «Αριστεία: Λόγος και Αντίλογος».

Θα επικεντρώσω τις σκέψεις μου σε τρεις τομείς – πεδία προσωπικής μάχης για την επιδίωξη της αριστείας, της αυτοβελτίωσης μέσα από την προσπάθεια και τη σκληρή δουλειά. Οι τρεις αυτοί τομείς είναι 1) η παιδεία, 2) ο επαγγελματικός στίβος και 3) η συμμετοχή στα κοινά.

Πρώτον, η αριστεία στην παιδεία και την εκπαίδευση

Διανύουμε μία εποχή κατά την οποία αμφισβητούνται οι σταθερές, οι αξίες πάνω στις οποίες βασίστηκε το μοντέλο ανάπτυξης του εικοστού αιώνα. Παραδοσιακά σε τέτοιες εποχές ευρύτερης ύφεσης και κρίσης αξιών, επικρατεί ο εξισωτισμός προς τα κάτω και η πνευματική παρακμή. Στην περίπτωσή μας όμως συμβαίνει και το εξής παράδοξο: ενώ οι πολίτες επιδιώκουν την ανώτερη εκπαίδευση, την αριστεία στην παιδεία, την υψηλή μόρφωση για τα παιδιά τους, παράλληλα η Πολιτεία η ίδια εξαλείφει δομές που μπορούν να παράσχουν αυτές τις υψηλής ποιότητας εκπαιδευτικές υπηρεσίες, η ίδια η Πολιτεία αντιστρατεύεται την αριστεία και προκρίνει την ήσσονα προσπάθεια. Δύο παραδείγματα.

• Η κατάργηση των πρότυπων πειραματικών σχολείων: πρόκειται για θεσμό που έχει προσφέρει στη χώρα μας για πάνω από 150 χρόνια υψηλής ποιότητας δημόσια, δωρεάν και πρωτοποριακή εκπαίδευση, που έχει ενισχύσει την κοινωνική κινητικότητα, ένας θεσμός αριστείας όχι με την έννοια της βαθμοθηρίας, αλλά της νησίδας δημιουργίας, ευελιξίας, πειραματισμού και διαφορετικότητας στη δημόσια εκπαίδευση. Από 60 σε όλη την επικράτεια, το Υπουργείο Παιδείας, πεισματικά και ενάντια στο αυξανόμενο ενδιαφέρον γονέων και μαθητών για τα πρότυπα σχολεία, επέλεξε να διατηρήσει μόνο 5 Πρότυπα γυμνάσια και λύκεια, όλα πλην ενός στην Αθήνα, και επέλεξε επίσης να καταργήσει τις εισαγωγικές εξετάσεις και να τις αντικαταστήσει με κλήρωση. Τι μήνυμα έστειλε στα παιδιά μας με αυτήν την κίνηση: ότι στη ζωή έχει σημασία να είναι κανείς τυχερός, και όχι να προσπαθεί για το καλύτερο.

• Οι επανειλημμένες εξαγγελίες για επιβολή ΦΠΑ στην ιδιωτική εκπαίδευση, ενάντια στα ευρωπαϊκά κεκτημένα. Ευτυχώς οι αντιδράσεις των ιδιωτικών σχολείων, των πολιτών και της αντιπολίτευσης απέτρεψαν την επιβολή του ιδεοληπτικού αυτού μέτρου. Η πρόθεση όμως για αντιστράτευση της ιδιωτικής εκπαίδευσης παραμένει. Σας θυμίζω ότι πριν από λίγο καιρό, το Υπουργείο απέστειλε εγκύκλιο σύμφωνα με την οποία τα ιδιωτικά σχολεία δεν επιτρέπεται να αξιολογούν τους εκπαιδευτικούς τους. ΌΧΙ λοιπόν στην αξιολόγηση. Αυτή η μανία καταδίωξης της ιδιωτικής εκπαίδευσης δημιουργεί ένα περιχαρακωμένο μοντέλο εκπαίδευσης, που δυστυχώς μας επιστρέφει στη δεκαετία του 1980.

Δεύτερον, η αριστεία στον επαγγελματικό στίβο

Η επιδίωξη της επαγγελματικής αριστείας είναι ένας διαρκής αγώνας για βελτίωση, με αφετηρία τις αρχές και τις γνώσεις μας, που εμπλουτίζονται δια βίου, καλλιεργούνται, δοκιμάζονται και διαμορφώνονται με το πέρασμα των χρόνων και την αφομοίωση των εμπειριών.

Τρία παραδείγματα αριστείας στον επαγγελματικό στίβο από την πρόσφατη επικαιρότητα:

• Μόλις προχτές, στις 15 Φεβρουαρίου, ο καθηγητής βιοϊατρικής μηχανικής στο Πολυτεχνείο της Λουιζιάνα κ. Λεωνίδας Ιασεμίδης εξελέγη στην Εθνική Ακαδημία Εφευρετών των ΗΠΑ χάρη στις σπουδαίες ανακαλύψεις του για την πρόβλεψη ων κρίσεων επιληψίας.
• Ο δεκαεννιάχρονος Γιάννης Μπάτας απασχόλησε επίσης προ ημερών τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, καθώς έχει ήδη στήσει πέντε start-up επιχειρήσεις και έχει βραβευθεί σε πολλούς διαγωνισμούς καινοτομίας.
• Ο δεκαεπτάχρονος αθλητής Εμμανουήλ Καραλής σημείωσε παγκόσμιο ρεκόρ στο άλμα επί κοντώ και την κατηγορία παίδων κατά την 1η ημέρα του 30ου Πανελληνίου πρωταθλήματος κλειστού στίβου.

Τι κοινό έχουν τα προαναφερθέντα παραδείγματα; Πρόκειται για ανθρώπους που αγωνίζονται με επαγγελματισμό και υπευθυνότητα, που θέτουν στόχους και τους πετυχαίνουν, που ενδεχομένως έχουν κάποιο ταλέντο ή κλίση, φροντίζουν όμως να τα καλλιεργήσουν, να τα αναπτύξουν, να επενδύσουν σε μία προσπάθεια που τελικά τους αποφέρει καρπούς. Είναι όμως σημαντικό να υπάρχουν και οι υποδομές που καθιστούν δυνατή την αναγνώριση δεξιοτήτων, γνώσεων και επιστημονικού έργου. Και δυστυχώς στη χώρα μας οι υποδομές αυτές είναι πενιχρές, οδηγώντας συχνά τους νέους μας σε αναζήτηση ενός καλύτερου και πιο αξιοκρατικού επαγγελματικού μέλλοντος στο εξωτερικό.

Τρίτον, η αριστεία στη συμμετοχή στα κοινά

Κάποιες σκέψεις μου επ’ αυτού, της σημασίας της κοινωνικής προσφοράς και της αξίας του συνανήκειν, είναι ήδη καταγεγραμμένες στην έκδοση που συζητάμε σήμερα, αλλά θα προτιμήσω απόψε να σας μεταφέρω ένα βίωμα.

Πριν από 4 χρόνια, και ενώ η κρίση ήταν στην κορύφωσή της, 5 νέοι επαγγελματίες αποφασίσαμε ότι δεν μπορούμε να μένουμε αμέτοχοι απέναντι στις ολοένα και αυξανόμενες κοινωνικές ανάγκες συνανθρώπων μας. Είχαμε διαπιστώσει 2 πράγματα: αφενός ότι υπήρχαν γύρω μας τρομακτικές ανάγκες σε κέντρα αστέγων, σε στέγες ανηλίκων, στέγες κακοποιημένων γυναικών, ορφανοτροφεία και αφετέρου ότι υπήρχαν πάρα πολλές εταιρείες και ιδιώτες που είχαν προϊόντα και υπηρεσίες να προσφέρουν δωρεάν, ήθελαν να τα προσφέρουν αλλά δεν ήξεραν ΠΟΥ και ΠΩΣ. Έτσι λοιπόν δημιουργήσαμε το ΔΕΣΜΟ. Ένα σωματείο το οποίο από τη μία καταγράφει συγκεκριμένες ανάγκες κοινωφελών φορέων σε όλη την Ελλάδα (φαγητό, φάρμακα, ρούχα, βιβλία, εξοπλισμό κτλ), και από την άλλη προσπαθεί να καλύψει στοχευμένα τις ανάγκες αυτές μέσα από πλεόνασμα από εταιρείες και ιδιώτες. Μέσα σε 4 χρόνια λειτουργίας, ο Δεσμός έχει προσφέρει αγαθά σε πάνω από 500 οργανισμούς, πάνω από 300.000 συνανθρώπους μας, και η αξία των προσφερομένων αγαθών έχει ξεπεράσει τα 2 εκατομμύρια ευρώ.

Και φτάνω τώρα στο βίωμα το οποίο σας προανήγγειλα: τα πρώτα Χριστούγεννα που λειτούργησε ο Δεσμός, διοργανώσαμε μία γιορτή για 70 ορφανά μικρά παιδιά. Είχαμε κανονίσει μία ολοήμερη γιορτή, είχαμε φέρει έναν Άγιο Βασίλη, ξέραμε από πριν το φύλο και την ηλικία όλων των παιδιών και είχαμε βρει αντίστοιχα δώρα από εταιρεία παιχνιδιών που είχε πλεόνασμα – επρόκειτο για συσκευασμένα παιχνίδια τα οποία όμως είχαν στραπατσαριστεί στη μεταφορά και δεν ήθελε πια η εταιρεία για λόγους μάρκετινγκ να τα πουλήσει. Ήταν όμως ολοκαίνουργια και πλήρως κατάλληλα προς χρήση. Και την ώρα που δίναμε ένα-ένα τα δώρα στα παιδιά, θυμάμαι σαν τώρα να δίνω μία πλαστική κασετίνα σε ένα παιδάκι 5 ετών. Το παιδάκι αυτό γύρισε και με κοίταξε με ένα βλέμμα μεταξύ απορίας και υπέρμετρης ευτυχίας και, μην έχοντας ξαναδεχτεί ποτέ δώρο, με ρώτησε: «Αυτό είναι που θα πει δώρο;»

Αυτή η στιγμή είναι μία στιγμή σύμβολο για την οποία όλοι πρέπει να παλέψουμε και να παλεύουμε. Αυτή της κοινωνικής προσφοράς, της συμβολής στη βελτίωση του κόσμου του συνανθρώπου μας ο οποίος δεν στάθηκε τόσο τυχερός στη ζωή όπως εμείς.

Και με αντίστοιχες αρχές και οράματα, με αντίστοιχες επιδιώξεις αριστείας, οφείλει κανείς να αναμειγνύεται σε κάθε είδους κοινά, και γιατί όχι και στον πολιτικό στίβο αν παρουσιαστεί ευκαιρία. Είναι η εύκολη λύση, να πει κανείς δεν ασχολούμαι επειδή η πολιτική μου φαίνεται διεφθαρμένη ή επειδή το σύστημα φαίνεται σαθρό. Και πόσο μάλλον στην εποχή μας, που η πολιτική συγκυρία είναι τόσο κρίσιμη και τα διακυβεύματα τόσο μεγάλα. Δεν μπορεί ικανά στελέχη της κοινωνίας μας, του κόσμου των επιστημών και των γραμμάτων, του επιχειρηματικού κόσμου, να απορρίπτουν προτάσεις για προσφορά στα κοινά από φόβο μην χάσουν από την αξιοπρέπειά τους. Αριστεία λοιπόν θεωρώ εν προκειμένω την υπέρβαση του φόβου έκθεσης ή αποτυχίας και την υπηρέτηση του κοινού συμφέροντος με οδηγό το ήθος και το αίσθημα ευθύνης. Οφείλουμε να αναλάβουμε τις ευθύνες που μας αναλογούν και να μην στεκόμαστε παθητικά απέναντι στις εξελίξεις.

****

Κυρίες και κύριοι – και με αυτό θα κλείσω – ο στόχος δεν είναι η επίτευξη της αριστείας. Ο στόχος είναι η επιδίωξη της αριστείας, η προσπάθεια, το ευ αγωνίζεσθαι, ο διαρκής αγώνας να γίνουμε καλύτεροι, να ξεπεράσουμε τυχόν εμπόδια που μπαίνουν ανάμεσα σε εμάς και τους στόχους μας. Όσο πιο νεαρή είναι η ηλικία κατά την οποία θα αρχίσουμε να δοκιμάζουμε τις δυνάμεις και τα όριά μας, τόσο θα ενισχύονται οι ικανότητες που θα αποκτήσουμε από αυτή την πειθαρχία. Τόσο μεγαλύτερη θα είναι η επιτυχία αλλά και η ικανοποίηση που θα αντλήσουμε από αυτήν. Το ζητούμενο, λοιπόν, είναι η επιδίωξη της μείζονος προσπάθειας ενάντια στο σύγχρονο πρότυπο της εύκολης λύσης.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Ακολουθεί το κείμενο της Νίκης Κ. Κεραμέως που συμπεριελήφθη στην ετήσια έκδοση των Εκπαιδευτηρίων ΔΟΥΚΑ 2016, με τίτλο: “Αριστεία: Λόγος και Αντίλογος”

Η αριστεία ως κοινωνική προσφορά

Με αφορμή την ετήσια έκδοση του Ημερολογίου των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την εμπειρία μου από το χώρο της κοινωνικής δράσης, σε μια προσπάθεια να οριοθετήσω μερικά από τα χαρακτηριστικά που συνθέτουν, κατά την άποψή μου, την έννοια της αριστείας. Έννοια που δεν οριοθετείται αποκλειστικά με όρους υψηλού γνωσιακού επιπέδου και απόδοσης, αλλά  και με όρους προσφοράς στο συνάνθρωπο και της αξίας του συνανήκειν. Άλλωστε, ο χώρος της κοινωνικής δράσης, όπως και ο συγγενής χώρος της εθελοντικής δράσης, κοσμείται από ανθρώπους που προσφέρουν ακούραστα, με συνέπεια και επαγγελματισμό, για την ανακούφιση των συνανθρώπων μας. Και είμαι ευτυχής που είχα την τύχη να γνωρίσω από κοντά τέτοιους ανθρώπους, τους κόπους, τα οράματα και τις αγωνίες τους.

Η προσωπική μου εμπειρία έχει ως αφετηρία την απόφαση που πήραμε πέντε συμμαθήτριες και φίλες να δράσουμε σε μία προσπάθεια να βελτιώσουμε τη ζωή συνανθρώπων μας στις συνθήκες οικονομικής κρίσης που βιώνουμε. Παρατηρώντας γύρω μας τις διαρκώς αυξανόμενες ανάγκες για πρόσβαση σε βασικά αγαθά, αλλά και τη διάθεση πολλών, φυσικών προσώπων και εταιρειών, να προσφέρουν το πλεόνασμά τους, χωρίς συχνά να γνωρίζουν πώς το πλεόνασμα αυτό θα μπορούσε να αξιοποιηθεί με το βέλτιστο δυνατό τρόπο, σκεφτήκαμε ότι αυτό που λείπει είναι η αποτελεσματική μεταξύ τους διασύνδεση. Ο στόχος ήταν απλός: να «παντρέψουμε» διαπιστωμένες ανάγκες με πλεόνασμα, τη ζήτηση με την προσφορά. Και έτσι γεννήθηκε ο ΔΕΣΜΟΣ.

Το μη κερδοσκοπικό σωματείο ΔΕΣΜΟΣ υπηρετεί την αρχή της κοινωνικής αλληλεγγύης και την ατομική, κοινωνική και εταιρική υπευθυνότητα. Στοχεύει στην αξιοποίηση πάσης φύσεως πλεονάσματος – των περισσευούμενων αγαθών εταιρειών και ιδιωτών – καθώς και της δωρεάν παροχής υπηρεσιών, για την αντιμετώπιση διαπιστωμένων αναγκών ευπαθών κοινωνικά ομάδων. Απώτερος στόχος είναι, αφενός, η άμεση και αποτελεσματική εξυπηρέτηση έκτακτων αναγκών ευπαθών ομάδων και των φορέων αυτών (οργανισμοί, ιδρύματα, κοινωνικοί φορείς κ.ά.) και, αφετέρου, η δημιουργία βιώσιμων δικτύων αλληλεγγύης μεταξύ τους. Από τον Ιανουάριο του 2012 έως σήμερα, ο Δεσμός έχει συνεργαστεί με 450 οργανισμούς και έχει ωφελήσει πάνω από 300.000 συνανθρώπους, προσφέροντάς τους βασικά αγαθά η αξία των οποίων αγγίζει τα 2 εκατομμύρια ευρώ.

Μέσα σε πολύ λίγο χρόνο λοιπόν, μια ιδέα, μία απόφαση, έκανε τη ζωή πολλών συμπολιτών μας καλύτερη, αλλά και τη δική μας καθημερινότητα ουσιαστικότερη. Η συνεχής τριβή με τα προβλήματα και τις επιπλοκές που ανέκυπταν στην πορεία αυτή μας έφερνε διαρκώς αντιμέτωπους με νέες προκλήσεις. Και κάπως έτσι, ο ΔΕΣΜΟΣ δυνάμωνε μέρα με τη μέρα, με νέες δράσεις, με νέες συνεργασίες και πολλούς νέους εθελοντές.

Για παράδειγμα, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίσαμε ήταν η αλλαγή του καθεστώτος ΦΠΑ για τη διευκόλυνση των δωρεών.  Μέχρι πρότινος,  η επιβολή ΦΠΑ σε όλες τις δωρεές σε είδος από εταιρείες προς κοινωφελείς οργανισμούς συνιστούσε ισχυρότατο αντικίνητρο στην ιδιωτική κοινωνική προσφορά: εάν, δηλαδή, ήθελε μία εταιρεία να δωρίσει 10 τόνους μακαρόνια σε ένα κέντρο αστέγων, όφειλε να καταβάλει ΦΠΑ 23% επί της αξίας των δωριζομένων προϊόντων. Αντίθετα, αν η εταιρεία αυτή κατέστρεφε τα εν λόγω προϊόντα και συνέτασσε πρωτόκολλο καταστροφής αντί να τα δωρίσει, απαλλασσόταν από το ΦΠΑ. Για να γίνουν κατανοητά τα μεγέθη, υπήρχε ελληνική εταιρεία ειδών προσωπικής υγιεινής που κατέστρεφε συστηματικά 37 φορτηγά το μήνα γεμάτα με προϊόντα, τα οποία είχαν κάποιο επιφανειακό ελάττωμα (π.χ. στη συσκευασία), ωστόσο ήταν απόλυτα κατάλληλα προς κατανάλωση. Και όλα αυτά τα προϊόντα πήγαιναν χαμένα παρότι κοινωνικά ευπαθείς ομάδες τα είχαν πραγματικά μεγάλη ανάγκη. Αποφασίσαμε λοιπόν να αναλάβουμε εκ νέου δράση προκειμένου να διορθωθεί μία συστημική στρέβλωση. Συλλέξαμε μαζί με ομάδα ειδικών όλα τα απαραίτητα στοιχεία από ΜΚΟ και άλλους φορείς, μελετήσαμε το ισχύον νομικό καθεστώς και προχωρήσαμε σε νομοθετική πρόταση προς την Κυβέρνηση που απαλλάσσει τέτοιες δωρεές σε είδος από την επιβολή ΦΠΑ, η οποία ψηφίστηκε από τη Βουλή το Φεβρουάριο του 2014.

Πρόκειται για μία αλλαγή ενός καθεστώτος που ίσχυε για 27 χρόνια στη χώρα μας και αποτελούσε τροχοπέδη στην ιδιωτική πρωτοβουλία κοινωνικής προσφοράς. Χρειάστηκε μελέτη και τεκμηρίωση, ανάλυση των αναγκών, συγκριτική έρευνα σε πολλές από τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης· χρειάστηκε σχεδιασμός, σαφής στόχευση, θετική και δημιουργική πρόταση· επιμονή για να ξεπεραστεί η απάθεια και ο αρνητισμός· συντονισμένη προσπάθεια πολλών ανθρώπων, που δούλεψαν συνεργατικά, με συνέπεια και επαγγελματισμό, υπέρ ενός σκοπού. Όλα τα στοιχεία αυτά, συνθέτουν και οριοθετούν, κατά την άποψή μου, την έννοια της αριστείας ως κοινωνικής προσφοράς. Αριστεία στη γνώση και τη διαχείρισή της, στην πρόθεση και την υλοποίησή της στην πράξη, στο όραμα και τη συναντίληψη για την επίτευξη μιας υπέρτερης κοινωνικής αξίας.

Με παρόμοιο τρόπο φιλοδοξώ να προσεγγίσω και την πολιτική. Στην ως τώρα πορεία μου είχα την τύχη να γνωρίσω ανθρώπους με πλούσια κοινωφελή και κοινωνική δράση, που προσφέρουν με όραμα και επαγγελματισμό, και θεωρώ ότι το παράδειγμά τους πρέπει να αξιοποιηθεί γόνιμα στη διαμόρφωση της πολιτικής. Είναι η εύκολη λύση να πει κανείς ότι δεν ασχολείται με τα κοινά επειδή η πολιτική φαίνεται απρόσιτη, αδιάφορη, διεφθαρμένη, και η νοοτροπία αυτή πρέπει κάποτε και κάπως να αλλάξει. Πιστεύω ότι και η νέα γενιά οφείλει να αναλάβει ευθύνες και να μην στέκεται παθητικά απέναντι στις εξελίξεις.

Στην ιδιαίτερα δύσκολη ιστορική περίοδο που διανύει η χώρα μας, η μόνη διέξοδος είναι η γνώση και η βελτίωση των δεξιοτήτων μας στη διεθνή κλίμακα ανταγωνιστικότητας, η ανάκτηση της αξιοπιστίας μας, η κοινωνική ευαισθητοποίηση, καθώς και η συνεργατικότητα για την εξεύρεση πρακτικών λύσεων, στα μικρά και στα μεγάλα. Η επιδίωξη της αριστείας είναι ένας διαρκής αγώνας για βελτίωση, όχι μόνο του εαυτού μας, αλλά και του περιβάλλοντός μας, της νοοτροπίας μας και του συνόλου. Αφετηρία της είναι οι αρχές και οι γνώσεις μας, που εμπλουτίζονται δια βίου, καλλιεργούνται, δοκιμάζονται και διαμορφώνονται με το πέρασμα των χρόνων και την αφομοίωση των εμπειριών. Είναι το αίσθημα της υπέρβασης του εαυτού, αλλά και η προσφορά στο συνάνθρωπο και η χαρά του συνανήκειν. Το να ξεπερνάς τα στενά όρια του δικού σου, ατομικού συμφέροντος και να συνειδητοποιείς ότι δεν μπορείς να ευτυχήσεις σε έναν κόσμο όπου ο διπλανός σου δυστυχεί, ότι δεν μπορείς να μένεις αμέτοχος απέναντι σε συνθήκες που πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξουν. Είμαστε νέοι άνθρωποι, και οφείλουμε να δράσουμε· αν όχι εμείς, τότε ποιοι;