Ομιλία σε εκδήλωση της ΔΗΜ.Τ.Ο. Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης για την αντιμετώπιση και πρόληψη του φαινομένου της βίας κατά γυναικών και παιδιών

Ευχαριστώ θερμά όλους εσάς που είστε σήμερα εδώ για να συζητήσουμε ένα τόσο σοβαρό ζήτημα, ένα κοινωνικό φαινόμενο, που λαμβάνει σημαντικές διαστάσεις και στη χώρα μας και διεθνώς, την ενδοοικογενειακή βία. Ευχαριστώ πολύ την πρόεδρο της ΔημΤΟ Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης, κυρία Κλαίρη Σαραντάκου, και το ΔΣ για την τιμητική πρόσκληση και τη διοργάνωση της εκδήλωσης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών.

(Ι) Τι θα πει ενδοικογενειακή βία, και δη βία κατά των γυναικών. Ποιες μορφές παίρνει;

Η βία κατά των γυναικών μπορεί να εκδηλωθεί με τέσσερις, κυρίως, μορφές.

1. Σωματική βία: Γροθιές, σπρώξιμο, χτυπήματα με τα χέρια ή άλλα αντικείμενα, απόπειρα στραγγαλισμού, καταναγκαστική ακινησία, δέσιμο, κάψιμο, εγκατάλειψη σε επικίνδυνο μέρος, άρνηση βοήθειας (σε αρρώστια/τραυματισμό), επίθεση με όπλο, φόνος
2. Σεξουαλική βία: Εξαναγκασμός σε σεξουαλικές πράξεις χωρίς συναίνεση, σεξουαλική παρενόχληση στο χώρο εργασίας ή σε δημόσιο χώρο, βιασμός μέσα ή έξω από μια σχέση, καταναγκαστική πορνεία (trafficking)
3. Ψυχολογική/Λεκτική βία: Απειλές, προσβολές, βρισιές, συνεχής κακόβουλη κριτική, υποτίμηση, γελοιοποίηση, δημιουργία κλίματος εκφοβισμού και τρόμου, κτητικότητα και κοινωνική/ φυσική απομόνωση, έλεγχος των κινήσεων, επίρριψη ευθυνών, αποστέρηση εκτίμησης/ στοργής ως μορφή τιμωρίας, καταστροφή προσωπικών ειδών και αντικειμένων του σπιτιού
4. Οικονομική βία: Απειλές για απόλυση στο χώρο εργασίας, εκμετάλλευση οικονομικών πόρων του θύματος, στέρηση βασικών αγαθών, απαγόρευση εργασίας, απόκρυψη ή υπεξαίρεση εισοδημάτων

Και μπορεί η βία να έχει πολλά πρόσωπα, το αποτύπωμά τους όμως είναι ένα: βαθιά και δυσεπούλωτη πληγή στην προσωπικότητα και τον ψυχισμό της γυναίκας.  

Κυρίες και κύριοι,

Πριν προχωρήσω στην αποτύπωση της ζοφερής πραγματικότητας αξιοποιώντας τα αριθμητικά στοιχεία, θα ήθελα να αναφερθώ στο πρόσφατο τραγικό περιστατικό της δολοφονίας μιας νέας γυναίκας, ενός κοριτσιού 21 ετών, το οποίο δολοφονήθηκε άγρια επειδή αρνήθηκε να υποκύψει στις σεξουαλικές διαθέσεις δύο συνομηλίκων της.

Κυρίες και κύριοι, η βία κατά των γυναικών μας αφορά όλους. Δεν είναι προσωπική υπόθεση της γυναίκας που την υφίσταται. Αντιθέτως, συνιστά σοβαρότατη κοινωνική παθογένεια. Και αφορά σε μια πτυχή της ζωής πολλών γυναικών που μένει αθέατη, σε μια πτυχή που πολλές γυναίκες επιλέγουν να κρατούν πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού τους, σε μια πτυχή που δύσκολα έρχεται στον δημόσιο διάλογο.

(ΙΙ) Πόσο μεγάλο είναι το πρόβλημα; Ζοφερη πραγματικότητα βίας κατά των γυναικών όπως αποτυπώνεται από τους αριθμούς

Στοιχεία σε διεθνές επίπεδο: Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας,

• Η πιο συχνή μορφή βίας προέρχεται από τον ερωτικό σύντροφο. Μία στις τρεις γυναίκες κάποια στιγμή στη ζωή της θα ξυλοκοπηθεί, θα βιασθεί ή με κάποιο άλλο τρόπο θα κακοποιηθεί από το σύντροφό της.
• Οι μισές από τις γυναίκες θύματα ανθρωποκτονίας έχουν δολοφονηθεί από (νυν ή πρώην) σύζυγο ή σύντροφο.
• Οι γυναίκες 15-44 ετών κινδυνεύουν περισσότερο από βιασμό ή ενδοοικογενειακή βία παρά από καρκίνο, τροχαία ατυχήματα, πόλεμο ή ελονοσία.
• 130 εκατομμύρια γυναίκες και κορίτσια έχουν υποστεί ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων.
• Το 40-50% των γυναικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αναφέρει κάποια μορφή σεξουαλικής παρενόχλησης στο χώρο εργασίας.
• Το 55%-95% των γυναικών θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας δεν καταγγέλλουν το πρόβλημα

Όσον αφορά στη χώρα μας, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ που δημοσιοποιήθηκε το Μάρτιο του 2014, 1/4 ελληνίδες έχει πέσει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, 1/3 δήλωσε ότι δέχθηκε ψυχολογική βία από το σύντροφο της και 1/3 δήλωσε το σπίτι, ως τόπο όπου δέχθηκε το πιο σοβαρό περιστατικό βίας από άλλον.

Τα λόγια είναι περιττά μπροστά στη δύναμη των αριθμών. Το φαινόμενο, όπως αποτυπώνεται από τα στοιχεία, συμβαίνει κυρίως εντός του οικογενειακού ιστού.  Κυρίες και κύριοι, η βία εντός της οικογένειας εκδηλώνεται πρωτίστως σε βάρος των γυναικών, ωστόσο δεν αφορά μόνο αυτές. Ακόμα και αν δεν εκδηλώνεται σε βάρος άλλων προσώπων που διαμένουν κάτω από την ίδια στέγη, όπως τα παιδιά ή υπερήλικοι συγγενείς, επηρεάζονται κατά τρόπο εξίσου καθοριστικό. Οι συμπεριφορές αυτές ασκούν αρνητικές επιδράσεις στη συναισθηματική και διανοητική εξέλιξη των μελών της οικογένειας, ιδίως μάλιστα των παιδιών, ενώ προσβάλλουν και την φυσική και ψυχική τους υγεία.

ΙΙΙ) Αντιμετώπιση

Είναι σαφές ότι η μέριμνα που πρέπει να ληφθεί από την Πολιτεία πρέπει να αφορά στην προστασία ευρύτερου κύκλου προσώπων.

Στην Ελλάδα, το πρόβλημα επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστεί με τον Ν. 3500/2006 «για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας». Στον νόμο αυτό, έγινε σαφής η πρόθεση του νομοθέτη να αποτρέψει φαινόμενα μετατροπής της οικογενειακής εστίας σε τόπο ατιμώρητης καταπάτησης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

• Πλέον, αντιμετωπίζονται ως αξιόποινες συμπεριφορές που εκδηλώνονται μέσα στην οικογένεια και προσβάλλουν τη σωματική ακεραιότητα και υγεία, την προσωπική ελευθερία, τη γενετήσια ελευθερία και τη γενετήσια αξιοπρέπεια.
• Σημαντική είναι, επίσης, η αντιμετώπιση των ανηλίκων ως θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, ακόμα και όταν οι πράξεις βίας δεν στρέφονται άμεσα εναντίον τους, αλλά απλώς τελούνται μπροστά τους. Όπως ήδη είπαμε, και σύμφωνα με μελέτες, οι πράξεις ενδοοικογενειακής βίας επιδρούν αρνητικά στην ψυχοκοινωνική εξέλιξη των ανηλίκων, με κίνδυνο το φαινόμενο να διαιωνίζεται. Για το λόγο αυτό θεωρείται διακεκριμένη παραλλαγή του εγκλήματος της ενδοοικογενειακής σωματικής βλάβης, όταν διαπράττονται οι σχετικές πράξεις ενώπιον ανήλικου μέλους της οικογένειας
• Περαιτέρω, παρέχεται ιδιαίτερη προστασία σε άτομα ανίκανα να αντισταθούν σε εγκλήματα ενδοοικογενειακής βίας που τελούνται σε βάρος τους εφόσον είναι μέλη της οικογένειας, για παράδειγμα συνοικούντα άτομα με αναπηρία ή υπερήλικες συγγενείς.

Πολύ πρόσφατα, το θεσμικό πλαίσιο επικαιροποιήθηκε, καθώς 7 χρόνια μετά την υπογραφή της κυρώθηκε η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την Πρόληψη και την Καταπολέμηση της Βίας κατά των γυναικών και της Ενδοοικογενειακής Βίας με τον Ν. 4531/2018.

Μεταξύ άλλων, περιλαμβάνει ρυθμίσεις που αφορούν:

• Την ενίσχυση της ποινικής νομοθεσίας για την αντιμετώπιση εγκλημάτων που διαπράττονται σε βάρος των γυναικών (ακρωτηριασμός γεννητικών οργάνων, stalking, «εγκλήματα τιμής»).
• Την κατάργηση της διάταξης του άρθρου 339 παρ. 3 ΠΚ  (μη άσκηση ποινικής δίωξης εάν μεταξύ του υπαιτίου αποπλάνησης ανηλίκου και του θύματος τελέστηκε γάμος).
• Την τροποποίηση του ν. 2168/1993 περί όπλων, ώστε να μην χορηγούνται άδειες σε όσους διώκονται ποινικά ή έχουν καταδικασθεί για αδικήματα ενδοοικογενειακής βίας.

Ευχόμαστε το νέο πλαίσιο να περιφρουρήσει πιο αποτελεσματικά το δικαίωμα των γυναικών σε μια αξιοπρεπή ζωή. Ωστόσο, κυρίες και κύριοι, όπως αποδείχθηκε από τα στοιχεία, υπάρχουν ακόμη πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν, προκειμένου να εξαλειφθεί το φαινόμενο της βίας κατά των γυναικών.

Κυρίες και κύριοι, φίλες και φίλοι,

Πολίτες και πολιτικοί οφείλουμε απέναντι στον αρχέγονο θεσμό της οικογένειας να τον προστατεύσουμε και να τον διαφυλάξουμε. Τα κύτταρα της κοινωνίας, δηλαδή ο μικρόκοσμος των οικογενειών πρέπει να είναι υγιή, αν θέλουμε οι κοινωνίες να ευημερούν. Το πιο σημαντικό, όμως, φίλες και φίλοι, είναι εν έτει 2018, να ανοίξουν οι κλειστές πόρτες. Τα μικρά μυστικά που κρύβονται σε πολλές οικογενειακές εστίες να ειπωθούν. Πώς θα γίνει αυτό; Μόνο αν τα θύματα αισθανθούν ότι υπάρχει κάποιος εκεί έξω που θα τα ακούσει και θα προσπαθήσει να τα βοηθήσει. Ας είναι, λοιπόν, αυτό το μήνυμα της σημερινής εκδήλωσης. Ας δείξουμε έμπρακτα όλοι εμείς, κοινωνία των πολιτών και πολιτικό προσωπικό, ότι θέλουμε και να τις ακούσουμε αυτές τις γυναίκες και να τις βοηθήσουμε έμπρακτα. Με σεβασμό στην αξιοπρέπεια τους, χωρίς να τις θυματοποιούμε, χωρίς να τις στιγματίζουμε.

Σας ευχαριστώ.