Ομιλία στην εκδήλωση της Πρωτοβουλίας για Παιδεία και Ανάπτυξη (ΠΡΩ.ΠΑΙΔΕΙ.Α.) με θέμα “Νέο Σχολείο: Νέα Διοίκηση, Αποκέντρωση, Συμμετοχή, Λογοδοσία, Αξιολόγηση”

Η Τομεάρχης Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων, Βουλευτής Επικρατείας, κυρία Νίκη Κ. Κεραμέως, συμμετείχε ως ομιλήτρια, εκπροσωπώντας τον Πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, σε εσπερίδα με θέμα “Νέο Σχολείο – Νέα Διοίκηση: Αποκέντρωση, Συμμετοχή, Λογοδοσία, Αξιολόγηση” που διοργάνωσε η Πρωτοβουλία για Παιδεία και Ανάπτυξη (ΠΡΩ.ΠΑΙΔΕΙ.Α.).

Ξεκίνησε την παρέμβασή της σχολιάζοντας την ακυρωτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το λεγόμενο νόμο “Μπαλτά-Κουράκη” σχετικά με την επιλογή στελεχών εκπαίδευσης, «Είχαμε εξ αρχής κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι οι μεθοδεύσεις αυτού του τύπου που έχουν ως αποτέλεσμα να προωθούν την αναξιοκρατία και την αδιαφάνεια στο Δημόσιο, δεν μακροημερεύουν», είπε χαρακτηριστικά. Και συνέχισε, «Τόσο η διοικητική ιεραρχία της εκπαίδευσης, όσο και το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας θα υποστούν τις ανυπολόγιστες επιπτώσεις της αντισυνταγματικής και εξαιρετικά πρόχειρης νομοθέτησης της Κυβέρνησης, δεδομένου ότι έχουν ήδη γίνει επιλογές στελεχών βάσει του νόμου αυτού, και τα στελέχη αυτά έχουν ήδη πάρει αποφάσεις οι οποίες τώρα μπορούν να προσβληθούν. Το δικαστήριο αποφάνθηκε. Μένει τώρα να φανεί αν η ηγεσία του Υπουργείου θα προβεί στα αυτονόητα, όπως ευτυχώς ανήγγειλε, δηλαδή να σεβαστεί την δικαστική απόφαση και προχωρήσει στη θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου, ενός νόμιμου και συνταγματικού πλαισίου και κατόπιν διαβούλευσης με τους αρμόδιους φορείς.»

Ως προς τη διοικητική οργάνωση της εκπαίδευσης στην Ελλάδα, σημείωσε ότι είναι υπερβολικά συγκεντρωτική, καθώς οι περισσότερες ουσιαστικές λεπτομέρειες σε όλες τις πτυχές της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθορίζονται από το Υπουργείο. «Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Πολλές υπηρεσίες και όργανα με αλληλοεπικαλυπτόμενες, πολλές φορές, και, ενίοτε, συγκρουόμενες αρμοδιότητες, πολυνομία και δύσκαμπτη γραφειοκρατία. Καθίσταται σαφές ότι τα στελέχη της εκπαίδευσης έχουν ελάχιστα περιθώρια αυτονομίας και ανάπτυξης πρωτοβουλιών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Εν τέλει η θέση και ο ρόλος των στελεχών περιορίζεται σε εκείνον των εκτελεστικών οργάνων», είπε χαρακτηριστικά.

Δεν αρμόζει, όμως, μια τέτοια διοίκηση στο σχολείο του 21ου αιώνα, μέσα στο διεθνοποιημένο και εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. «Εμείς έχουμε μια διαφορετική οπτική για το πνεύμα που πρέπει να διαπνέει το σύγχρονο σχολείο. Η δική μας λογική, η δική μας επιλογή συνοψίζεται στο δίπτυχο «ελεύθερο σχολείο» – «αυτόνομο Πανεπιστήμιο». Σχολεία και Πανεπιστήμια, τα οποία δεν ελέγχονται ασφυκτικά, από το Υπουργείο Παιδείας, αλλά που εποπτεύονται παραγωγικά και με κριτήρια ποιότητας. Σχολεία και Πανεπιστήμια των οποίων τα στελέχη θα μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να διαφοροποιούνται και να αυτενεργούν. Οι έννοιες της αυτονομίας, της αξιολόγησης, της αριστείας συνθέτουν αξιακά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας.»

Έκλεισε την παρέμβασή της με αναφορά σε συγκεκριμένους τρόπους, αφενός προς την ανάδειξη της σημασίας του επιστημονικού και παιδαγωγικού έργου των δασκάλων και καθηγητών, αφετέρου προς την ενίσχυση του ρόλου και των αρμοδιοτήτων των στελεχών της εκπαίδευσης.

Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της ομιλίας:

Κυρίες και κύριοι,

Ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση. Είναι μεγάλη η χαρά να βρίσκομαι ανάμεσα σε τόσο καταξιωμένους λειτουργούς της εκπαίδευσης προκειμένου να μοιραστούμε τις σκέψεις μας για την διοίκηση του σχολείου της νέας εποχής.

Είχα προγραμματίσει να ξεκινήσω διαφορετικά την παρέμβασή μου, όμως έπειτα από τις εξελίξεις της Παρασκευής, έπειτα από την ακυρωτική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας για το λεγόμενο νόμο “Μπαλτά-Κουράκη” σχετικά με την επιλογή στελεχών εκπαίδευσης και συγκεκριμένα τη μυστική ψηφοφορία για την εκλογή τους, οφείλω να ξεκινήσω από αυτό.

Είχαμε εξ’αρχής κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου ότι οι μεθοδεύσεις αυτού του τύπου που έχουν ως αποτέλεσμα να προωθούν την αναξιοκρατία και την αδιαφάνεια στο Δημόσιο, δεν μακροημερεύουν. Και το ΣτΕ επιβεβαίωσε τις ανησυχίες μας. Ποιο είναι το αποτέλεσμα σήμερα; Τόσο η διοικητική ιεραρχία της εκπαίδευσης, όσο και το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας θα υποστούν τις ανυπολόγιστες επιπτώσεις της αντισυνταγματικής και εξαιρετικά πρόχειρης νομοθέτησης της Κυβέρνησης. Και μιλώ για ανυπολόγιστες επιπτώσεις δεδομένου ότι έχουν ήδη γίνει επιλογές στελεχών βάσει του νόμου αυτού, και τα στελέχη αυτά έχουν ήδη πάρει αποφάσεις οι οποίες τώρα μπορούν να προσβληθούν.

Το δικαστήριο αποφάνθηκε. Μένει τώρα να φανεί αν η ηγεσία του Υπουργείου θα προβεί στα αυτονόητα, όπως ευτυχώς ανήγγειλε, δηλαδή να σεβαστεί την δικαστική απόφαση και προχωρήσει στη θεσμοθέτηση ενός νέου πλαισίου, ενός νόμιμου και συνταγματικού πλαισίου και κατόπιν διαβούλευσης με τους αρμόδιους φορείς. Και θα το διαμηνύουμε σε όλους τους τόνους: πρέπει να υπάρχει απόλυτη αξιοκρατία και διαφάνεια τόσο στην επιλογή των διευθυντών των σχολικών μονάδων, όσο και στην επιλογή των 13 Περιφερειακών διευθυντών, με συγκεκριμένες προδιαγραφές και κριτήρια, υπό την επίβλεψη του ΑΣΕΠ.

 

Κυρίες και κύριοι,

ο τρόπος που επιλέγει η πολιτική ηγεσία να οργανώσει το εκπαιδευτικό της σύστημα εντάσσεται στο πλαίσιο ενός γενικότερου πολιτικού σχεδιασμού. Αυτές οι επιλογές καθορίζουν τον συγκεκριμένο τρόπο κατανομής της εξουσίας, των ευθυνών και των αρμοδιοτήτων ανάμεσα στους δρώντες του συστήματος, αλλά και τα περιθώρια που αφήνονται στα στελέχη της εκπαίδευσης να ασκήσουν διοίκηση. Τελικά, από αυτές τις επιλογές προκύπτει ο χαρακτήρας του συστήματος, συγκεντρωτικός ή αποκεντρωτικός.

Στην Ελλάδα, η διοικητική οργάνωση της εκπαίδευσης διαχρονικά είναι υπερβολικά συγκεντρωτική. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Πολλές υπηρεσίες και όργανα με αλληλοεπικαλυπτόμενες, πολλές φορές, και, ενίοτε, συγκρουόμενες αρμοδιότητες, πολυνομία και δύσκαμπτη γραφειοκρατία.

Τα περισσότερα ρυθμίζονται από το Υπουργείο: η οργανωτική δομή και λειτουργία, η διοίκηση, η εποπτεία και η παιδαγωγική καθοδήγηση της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης λαμβάνουν εντολές, με τη μορφή νόμων, προεδρικών διαταγμάτων, υπουργικών αποφάσεων και εγκυκλίων, επί της ουσίας από τον εκάστοτε Υπουργό Παιδείας. Οι περισσότερες ουσιαστικές λεπτομέρειες σε όλες τις πτυχές της εκπαιδευτικής διαδικασίας καθορίζονται από το Υπουργείο.

Καθίσταται σαφές ότι τα στελέχη της εκπαίδευσης έχουν ελάχιστα περιθώρια αυτονομίας και ανάπτυξης πρωτοβουλιών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Εν τέλει η θέση και ο ρόλος των στελεχών περιορίζεται σε εκείνον των εκτελεστικών οργάνων. Αρκεί να γνωρίζει κανείς καλά, και προφανώς να εφαρμόζει, απερέγκλιτα τους νόμους και τις επιμέρους εγκυκλίους του Υπουργείου για να είναι καλό στέλεχος εκπαίδευσης.

 

Αρκεί όμως αυτό; ρητορική η ερώτηση. Προφανώς και δεν αρκεί στο σχολείο του 21ου αιώνα, μέσα στο διεθνοποιημένο και εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Εμείς  έχουμε μια διαφορετική οπτική για το πνεύμα που πρέπει να διαπνέει το σύγχρονο σχολείο. Η δική μας λογική, η δική μας επιλογή συνοψίζεται στο δίπτυχο «ελεύθερο σχολείο» – «αυτόνομο Πανεπιστήμιο». Σχολεία και Πανεπιστήμια, τα οποία δεν ελέγχονται ασφυκτικά, από το Υπουργείο Παιδείας, αλλά που εποπτεύονται παραγωγικά και με κριτήρια ποιότητας. Σχολεία και Πανεπιστήμια των οποίων τα στελέχη θα μπορούν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, να διαφοροποιούνται και να αυτενεργούν.

Οι έννοιες της αυτονομίας, της αξιολόγησης, της αριστείας συνθέτουν αξιακά την πρόταση της Νέας Δημοκρατίας. Επιτρέψτε μου να γίνω πιο συγκεκριμένη ως προς τις έννοιες αυτές:

Αυτονομία, γιατί μπορεί η σχετικά αυτόνομη λειτουργία των σχολικών μονάδων και το αυτοδιοίκητο των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων να έχουν θεσμική κατοχύρωση, εντούτοις, όπως προαναφέρθηκε, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι από τα πιο συγκεντρωτικά στην Ευρώπη.

Η ενίσχυση της αυτονομίας δεν αναβαθμίζει μόνο το ρόλο των μονάδων/ιδρυμάτων και του εκπαιδευτικού – διοικητικού προσωπικού, αλλά και την ανάγκη για μεγαλύτερη υπευθυνότητα απέναντι στους εκπαιδευόμενους και την κοινωνία ευρύτερα.

Αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα. Οργανωμένα, χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνικές και με κυρίαρχο στόχο την διασφάλιση της ορθής και αποδοτικής λειτουργίας του εκπαιδευτικού συστήματος, αλλά και της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

Η αξιολόγηση δεν μπορεί να είναι προαιρετική, ούτε απογυμνωμένη από παρεμβάσεις ενθάρρυνσης και επιβράβευσης της πρόσθετης προσπάθειας.

Αλλά ούτε και από διορθωτικές παρεμβάσεις – μέσω επιμόρφωσης – όταν και όπου παρατηρούνται υστερήσεις.

Αριστεία, η οποία δεν αφορά στους λίγους, αλλά στους πολλούς. Αφορά στο σχολείο και το Πανεπιστήμιο ως μηχανισμούς κοινωνικής κινητικότητας και μηχανισμούς ατομικής προόδου και προκοπής. Δεν θέλουμε να εξισωθούν όλοι προς τα κάτω, αλλά να σκαρφαλώσουν όσο το δυνατόν περισσότεροι προς τα επάνω.

 

Κυρίες και κύριοι,

διεθνείς μελέτες έχουν δείξει ότι τη διαφορά στην ποιότητα της Εκπαίδευσης δεν την κάνουν τόσο οι υποδομές ή το μέγεθος της τάξης, αλλά κυρίως η ποιότητα των δασκάλων και η καταξίωσή τους. Και εμείς ως οργανωμένη Πολιτεία έχουμε μια υποχρέωση απέναντι στους δασκάλους και τους καθηγητές του δημόσιου σχολείου: να αναδείξουμε τη σημασία του επιστημονικού και παιδαγωγικού έργου τους. Με ποιο τρόπο;

1. Δίνοντάς τους μεγαλύτερη ελευθερία στη διαχείριση του διδακτικού τους έργου, είτε αυτό σημαίνει κάποια ευελιξία στο ωρολόγιο προγράμμα, είτε δυνατότητα επιλογής σχολικού βιβλίου από μια εγκεκριμένη λίστα.
2. Με διαρκή αξιολόγηση του έργου τους.
3. Με διαρκή επιμόρφωση, η οποία να βασίζεται στα αποτελέσματα της αξιολόγησης. τόσο στο παιδαγωγικό, όσο και στο διοικητικό κομμάτι της δουλειάς τους.
4. Με έμπρακτη επιβράβευση των καλύτερων.
5. Αλλά και λογοδοσία για όλους, για υστερήσεις ή παραλείψεις.

 

Από την άλλη, οφείλουμε να σεβαστούμε και τα στελέχη της εκπαίδευσης, διευθυντές σχολικών μονάδων, περιφερειακούς διευθυντές και σχολικούς συμβούλους, τους οποίους πρέπει επιτέλους να σταματήσουμε να βλέπουμε μόνο ως εκτελεστικά όργανα αποφάσεων και πολιτικών του Υπουργείου. Με ποιο τρόπο;

1. Με την αποκέντρωση των αποφάσεων που σχετίζονται με τη λειτουργία των σχολικών μονάδων.
2. Με την θεσμοθέτηση του κανονισμού εσωτερικής λειτουργίας κάθε σχολικής μονάδας.
3. Με την εφαρμογή σύγχρονου management σχολικών μονάδων. Προς αυτή την κατεύθυνση, το λιγότερο που απαιτείται είναι γραμματειακή υποστήριξη, προκειμένου ο διευθυντής να ασκήσει τα πραγματικάτου καθήκοντα.
4. Με την ενίσχυση των αρμοδιοτήτων και του ρόλου του Συλλόγου διδασκόντων, ο οποίος πρέπει απαραίτητα να συγκαλείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
5. Με μικρότερες εκπαιδευτικές περιφέρειες για καλύτερη παιδαγωγική και διδακτική υποστήριξη του εκπαιδευτικού έργου.

 

Κυρίες και κύριοι, βρισκόμαστε σε συνεχείς διαβουλεύσεις με φορείς από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, με λειτουργούς της εκπαίδευσης, με ακαδημαϊκούς, ώστε να διαμορφώσουμε στη λεπτομέρειά του το Πρόγραμμά μας για την Παιδεία. Σήμερα, μοιράστηκα μαζί σας κάποιες από τις γενικές κατευθύνσεις και βασικές παραδοχές μας.

 

Σας ευχαριστώ πολύ.