Ομιλία στην Καβάλα για τη θέση της γυναίκας σήμερα, σε εκδήλωση με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας

Κυρίες και κύριοι,
Σας ευχαριστώ θερμά για την πρόσκληση. Είναι τιμή μου να είμαι σήμερα κοντά σας, στην όμορφη πόλη σας, ανάμεσα σε ένα τόσο ζεστό κοινό.
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας στις 8 Μαρτίου, σκεφτήκαμε με την Πρόεδρο της ΔΗΜΤΟ, την Μαρίνα Φιλιππίδου, την οποία ευχαριστώ ιδιαιτέρως για την οργάνωση, ότι θα είχε ενδιαφέρον η σημερινή εκδήλωση να επικεντρωθεί σε κάποιες από τις παραμέτρους που σκιαγραφούν τη θέση της γυναίκας σήμερα στην ελληνική κοινωνία.
Και λέω σε κάποιες από τις παραμέτρους γιατί η γυναίκα σήμερα καλείται να αντεπεξέλθει σε πολλούς και διαφορετικούς ρόλους. Δίνει καθημερινά τον δικό της αγώνα για να είναι επιτυχημένη μητέρα, σύζυγος, επαγγελματίας, σε μια κοινωνία που ενώ έχουν σημειωθεί πολλά και σημαντικά βήματα προς την επίτευξη της ισότητας των δύο φύλων, δυστυχώς μένουν πολλά ακόμα να γίνουν.
Θα μιλήσω λοιπόν με στοιχεία, όπως συνηθίζω, καθώς η δύναμη των αριθμών αποτυπώνει απαράμιλλα την, ζοφερή πολλές φορές, πραγματικότητα, 1. για τις γυναίκες και την εκπροσώπηση τους στην πολιτική ζωή, 2. για τις γυναίκες και την επαγγελματική ζωή και 3. τις γυναίκες και την πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Ξεκινώντας θα αναφερθώ στην θέση της Γυναίκας στην πολιτική ζωή:
Παγκοσμίως, η γυναικεία πολιτική συμμετοχή και εκπροσώπηση είναι πολύ περιορισμένη. Οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται και ως ψηφοφόροι, και στα αιρετά αξιώματα. Με βάση στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών του 2015-2016 (Στοιχεία του Οργανισμού για την Ισότητα των Φύλων και την Ενδυνάμωση των Γυναικών):
– Μόνο το 22,8% όλων των βουλευτών παγκοσμίως είναι γυναίκες.
– Μόνο το 17% των υπουργών είναι γυναίκες, με την πλειονότητα αυτών να διατηρούν χαρτοφυλάκιο κοινωνικής πολιτικής.
– Και κάτι που εμένα μου προκάλεσε ιδιαίτερο ενδιαφέρον: ξέρετε, κυρίες και κύριοι, ποια είναι η χώρα με τον μεγαλύτερο αριθμό γυναικών βουλευτών παγκοσμίως; Η Ρουάντα. Σε μια χώρα της Αφρικής, με εξαιρετικά χαμηλό βιοτικό επίπεδο -χαρακτηριστικό είναι ότι μόνο το 20% των κατοίκων των πόλεων έχουν οικιακό ηλεκτρισμό- το 63,8% των εδρών του κοινοβουλίου καλύπτονται από γυναίκες! Αν μη τι άλλο πρέπει να μας προβληματίσει…
Για να δούμε τι συμβαίνει στην Ελλάδα: και εδώ, οι γυναίκες υποεκπροσωπούνται τόσο στο κοινοβούλιο, όσο και στην κυβέρνηση.
– Στα έδρανα της ελληνικής βουλής σήμερα κάθονται 55 γυναίκες από το σύνολο των 300 βουλευτών, μόλις, δηλαδή, το 18,3%. Και από αυτές, σε νεαρή ηλικία ελάχιστες.
– Στην Κυβέρνηση, παρότι έχουμε μία πολυπληθέστατη Κυβέρνηση 48 υπουργικών θέσεων, μόνο οι 8 καταλαμβάνονται από γυναίκες, ήτοι περίπου το 16,5%.
Συμπέρασμα; Η πολιτική αποτελεί ένα κατ’ εξοχήν ανδροκρατούμενο πεδίο της δημόσιας ζωής, και στην Ελλάδα και διεθνώς. Και τούτο, παρ’ ότι προφανώς δεν αμφισβητείται ούτε η επαγγελματική κατάρτιση των γυναικών, ούτε όμως και τα υψηλά τυπικά και ουσιαστικά τους προσόντα. Βρισκόμαστε όμως μπροστά σε ένα πραγματικό «δημοκρατικό έλλειμμα»: το έλλειμμα της γυναικείας συμμετοχής.
Γιατί, λοιπόν, έχει έτσι η κατάσταση; Τι συμβαίνει και δεν μπορούν, δεν θέλουν ή, σε τελική ανάλυση, αποθαρρύνονται οι γυναίκες από την ανάληψη θέσεων ευθύνης στην πολιτική ηγεσία;
Κατά τη γνώμη μου, είναι δύο οι βασικοί λόγοι:
Πρώτον, απουσιάζουν οι δομές και οι πολιτικές. Τι εννοώ; Πέρυσι είχα την μεγάλη ευτυχία να είμαι έγκυος ούσα Βουλευτής. Μέχρι λίγες ημέρες πριν γεννήσω, ήμουνα στη Βουλή μέχρι αργά για συνεδριάσεις. Την ημέρα που έσπασαν τα νερά μου, ήμουν καθοδόν σε εκπομπή στην τηλεόραση. 7 ημέρες αφού γέννησα, κλήθηκα σε συνεδρίαση στη Βουλή και λίγες ημέρες αργότερα, κλήθηκα να είμαι εισηγήτρια σε νομοσχέδιο. Τι άδεια εγκυμοσύνης και τι άδεια λοχείας λέτε ότι προβλέπεται για τις γυναίκες βουλευτές; 0 ημέρες. Σε κάθε περίπτωση είναι εξαιρετικά δύσκολο για μια γυναίκα βουλευτή να συνδυάσει τις δυο ιδιότητες. Ο εύκολος δρόμος είναι να θυσιάσει τον ένα ή τον άλλο ρόλο.
Δεύτερος λόγος που οι γυναίκες δεν συμμετέχουν τόσο πολύ στην πολιτική: Κάποια παρωχημένα στερεότυπα και δυσμενείς διακρίσεις με βάση το φύλο, που καλά κρατούν παρά το ότι βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα. “Η γυναίκα πολιτικός δεν μπορεί να αντιμετωπίσει δύσκολες καταστάσεις, εξαιτίας της γυναικείας ευαισθησίας της, άρα είναι καλή μόνο για τα κοινωνικά χαρτοφυλάκια”, “η γυναίκα πολιτικός “ανεβαίνει” γιατί έχει ιδιαίτερες σχέσεις με τον Α ή τον Β”, “η γυναίκα πολιτικός “προχωρά” γιατί είναι όμορφη”. Και μην μου πείτε ότι δεν τα έχετε ακούσει; Και αυτά είναι μόνο μερικά από τα στερεότυπα που αναπαράγονται ευρέως και συμβάλλουν, έτσι, στον φαύλο κύκλο της περιθωριοποίησης της γυναίκας, αποτελώντας τελικά τροχοπέδη για την ανάδειξή της σε θέσεις ευθύνης. Οι παγιωμένες αντιλήψεις δύσκολα μετακινούνται, όμως αν πραγματικά το πιστέψουμε και δουλέψουμε προς αυτή την κατεύθυνση, τότε ναι, μπορούν να ανατραπούν.
Θα συνεχίσω με κάποια στοιχεία για την θέση της Γυναίκας στην επαγγελματική ζωή:

Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, του Δεκεμβρίου του 2016 για το τρίτο τρίμηνο του έτους, οι άνεργοι ανήλθαν σε 1.092.589. Αναλύοντας τα χαρακτηριστικά της ανεργίας, θα παρατηρήσουμε ότι το ποσοστό των άνεργων γυναικών, το οποίο σκαρφαλώνει στο 27,2% είναι πολύ υψηλότερο, σε σχέση με εκείνο των ανδρών (18,9%). Ειδικότερα, στις ηλικίες 15 – 24 ετών, η ανεργία φτάνει στο δυσθεώρητο 46,9% για τις νέες γυναίκες.

Σε διεθνές επίπεδο, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, μόνο το 50% των γυναικών έχει σήμερα πρόσβαση στην αγορά εργασίας, ενώ οι γυναίκες αμείβονται κατά μέσο όρο 24% λιγότερο από τους άνδρες. Επίσης, σε 100 χώρες, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν περιορισμούς στην πρόσβαση αγοράς εργασίας λόγω φύλου, ενώ σε 18 χώρες οι άνδρες έχουν νόμιμο δικαίωμα να μην επιτρέπουν στις συζύγους τους να εργαστούν.

Σύμφωνα με την ετήσια έρευνα του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, η οικονομική ανισότητα μεταξύ γυναικών και ανδρών αυξάνεται σε παγκόσμιο επίπεδο και εκτιμάται ότι θα χρειαστούν άλλα 170 χρόνια μέχρι να υπάρξει οικονομική ισότητα ανάμεσα στους άνδρες και στις γυναίκες.

Η χώρα μας έχει επίσης υψηλή οικονομική ανισότητα, καθώς για κάθε 1 ευρώ που βγάζουν οι γυναίκες, οι άνδρες βγάζουν 1,75 και έτσι η ισότητα θα έρθει σε 169 χρόνια, δηλαδή σε πάνω από 1 ½ αιώνα. Είναι δυνατόν να περιμένουμε τόσο;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας εκτιμά ότι το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων εκτιμάται στο 23%. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; ότι κατά μέσο όρο οι γυναίκες κερδίζουν το 77% αυτού που κερδίζουν οι άνδρες.

Τρίτον, θα ήθελα να αναφερθώ σε κάποια στοιχεία αναφορικά με την Πρόσβαση των κοριτσιών στην εκπαίδευση:

Ένας άλλος τομέας στον οποίο διαπιστώνονται ανισότητες ανάμεσα στα δύο φύλα είναι η πρόσβαση στην εκπαίδευση. Ευτυχώς στην Ελλάδα τα ποσοστά συμμετοχής των κοριτσιών στην εκπαίδευση δεν διαφέρουν πολύ από εκείνα των αγοριών, ας μην ξεχνάμε παρ’όλα αυτά ότι αυτό κατακτήθηκε με αγώνες. Στα χωριά, ακόμα και 50 ή 40 χρόνια πίσω οι νεαρές κοπέλες δεν συνέχιζαν στο Γυμνάσιο με τον φόβο να μην συνάψουν σχέσεις με αγόρια και τις κακοχαρακτηρίσει η κοινωνία. Ευτυχώς, ξαναλέω, η ελληνική κοινωνία σε ό,τι αφορά την ισότιμη συμμετοχή των δύο φύλων στην εκπαίδευση έχει κατακτήσει την πολυπόθητη ισότητα. Μάλιστα, τα ποσοστά συμμετοχής των κοριτσιών υπερτερούν έναντι των αγοριών σε όλες τις βαθμίδες της Γενικής ∆ευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, της Αρχικής Επαγγελματικής Κατάρτισης, και της Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Παραμένουν σαφώς τα στερεότυπα σε μεγάλο βαθμό ως προς τις επιλογές τους σε σχέση με τα γνωστικά-επιστημονικά αντικείμενα. Υπερτερούν, δηλαδή, οι γυναίκες αριθμητικά στη φοίτηση σε παιδαγωγικές και φιλοσοφικές σχολές (σε επίπεδο ΑΕΙ), σε σχολές που σχετίζονται με επαγγέλματα υγείας και πρόνοιας, γραφικών και καλλιτεχνικών σπουδών, τροφίμων και διατροφής και διοίκησης και οικονομίας (σε επίπεδο ΤΕΙ). Αντίθετα, υποεκπροσωπούνται στις θετικές-τεχνολογικές κατευθύνσεις.

Παγκοσμίως, όμως, τα πράγματα δεν είναι τόσο καλά: το 17 % των ενηλίκων σε όλο τον κόσμο δεν μπορούν να γράψουν ούτε να διαβάσουν. Ξέρετε από αυτό το ποσοστό τι μερίδιο καταλαμβάνουν οι γυναίκες; Τα δύο τρίτα, ή αλλιώς 493 εκατομμύρια -ένα ποσοστό που δεν έχει αλλάξει πολύ τα τελευταία 20 χρόνια. Οι γυναίκες και τα κορίτσια που προσπαθούν να έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλά εμπόδια: από την πίεση για έναν πρώιμο γάμο και οικιακές υποχρεώσεις μέχρι τις διακρίσεις στην αγορά εργασίας.

Την ίδια στιγμή, υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις ότι η εκπαίδευση των γυναικών όχι μόνο τις χειραφετεί, αλλά ωφελεί την κοινωνία εν συνόλω. Η ενίσχυση της εκπαίδευσης των γυναικών συμβάλλει στη μείωση της φτώχειας, την προώθηση της οικονομικής ανάπτυξης και την αντιμετώπιση των πιο επειγόντων παγκοσμίων προκλήσεων.

Ευτυχώς, παρ’ όλα αυτά μερικές γυναίκες καταφέρνουν όχι μόνο να υπερπηδήσουν τα εμπόδια, αλλά και να υψώσουν τις φωνές τους για να μας υπενθυμίσουν τις αδικίες που αντιμετωπίζουμε.

Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η Malala Yousafzai, τιμημένη με το Βραβείο Ζαχάροφ 2013, η οποία αποτελεί παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα για το δικαίωμα των κοριτσιών στην εκπαίδευση. Η Malala υποστήριξε με θάρρος τα δικαιώματά της γράφοντας ανώνυμα ένα ιστολόγιο και βγάζοντας λόγους δημόσια τη στιγμή που, σύμφωνα με το καθεστώς των Ταλιμπάν, η εκπαίδευση των κοριτσιών ήταν απαγορευμένη στην πατρίδα της, το Πακιστάν. Κατόπιν μιας απόπειρας δολοφονίας της από ενόπλους Ταλιμπάν, ενώ επέστρεφε σπίτι από το σχολείο το 2012, η Malala έγινε ακόμα πιο αποφασιστική στον αγώνα της για το δικαίωμα των γυναικών στην εκπαίδευση, την ελευθερία και την αυτοδιάθεση.

Η ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση δεν είναι θέματα που αφορούν μόνο τις γυναίκες ή μόνο ορισμένες χώρες.

ΒΙΑ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ:
Πριν κλείσω την σημερινή μου παρέμβαση, θα ήθελα να αναφερθώ και σε άλλη μια παράμετρο, που δεν ανέφερα στην εισαγωγή μου και δεν είναι ευχάριστη. Σε μια πτυχή της ζωής πολλών γυναικών που μένει αθέατη, σε μια πτυχή που πολλές γυναίκες επιλέγουν να κρατούν πίσω από τις κλειστές πόρτες του σπιτιού τους, σε μια πτυχή που δύσκολα έρχεται στον δημόσιο διάλογο και δεν είναι άλλη από την βία που ασκείται σε πολλές γυναίκες εντός της οικογένειας.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. που δημοσιοποιήθηκε το Μάρτιο του 2014, το 25% των Ελληνίδων έχει πέσει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, το 33% δήλωσε ότι δέχθηκε ψυχολογική βία από το σύντροφο της και το 33% δήλωσε το σπίτι, ως τόπο όπου δέχθηκε το πιο σοβαρό περιστατικό βίας από άλλον.
Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι γυναίκες ηλικίας 15-44 ετών διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από μορφές βίας, όπως αυτής του βιασμού και της ενδοοικογενειακής βίας και λιγότερο από την ασθένεια του καρκίνου, τα τροχαία ατυχήματα, τον πόλεμο και την ελονοσία. Σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ισότητας των Φύλων, τουλάχιστον 1 στις 5 γυναίκες στην ΕΕ θα υποστεί βία κάποια στιγμή της ενήλικης ζωής της, ενώ το 90% όλων των θυμάτων συντροφικής ή συζυγικής βίας στην ΕΕ είναι γυναίκες.
Κυρίες και κύριοι, η ενδοοικογενειακή βία είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο και μόνο ως τέτοιο πρέπει να προσεγγίζεται. Τι σημαίνει αυτό; Αυτό πρακτικά σημαίνει πως η βία επηρεάζεται από ένα σύνολο διαφορετικών αιτιών, αλλά και οι προεκτάσεις της απλώνονται σε όλα τα επίπεδα της προσωπικής και ευρύτερης ζωής του ατόμου.
Οι συνέπειες της βίας είναι σωματικές, ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές.
Φίλες και φίλοι, η βία είναι κοινωνικό πρόβλημα που όμως η γυναίκα που την υφίσταται το βιώνει ως προσωπικό.
Στη χώρα μας το πρόβλημα επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστεί με το Ν. 3500/2006 «Για την αντιμετώπιση της ενδοοικογενειακής βίας». Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά βήματα που πρέπει να γίνουν προκειμένου να μπορούμε να κάνουμε λόγο για μια ολοκληρωμένη πολιτική ενάντια στη βία κατά των γυναικών.
Το φαινόμενο κοινωνικά εκδηλώνεται πρωτίστως σε βάρος των γυναικών, με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται καθοριστικά και σε κάθε περίπτωση αρνητικά η ελεύθερη ανάπτυξη της γυναικείας προσωπικότητας, όμως δεν αφορά μόνο αυτές. Είναι σημαντικό πέραν των γυναικών να προστατεύεται ένας ευρύτερος κύκλος προσώπων (όπως τα παιδιά, οι υπερήλικες, πιθανόν ανάπηρα μέλη της οικογένειας). Η ενδοοικογενειακή βία δεν είναι ιδιωτική υπόθεση, αλλά σοβαρή κοινωνική παθογένεια.
Κυρίες και Κύριοι, οι γυναίκες μπορούμε να πετύχουμε πολλά. Όχι μόνες μας, όχι στη λογική ενός παράλογου ανταγωνισμού, αλλά με βασικές προϋποθέσεις το πλαίσιο μιας αρμονικής συμβίωσης μέσα στο σπίτι, μέσα στον στενό πυρήνα της οικογένειας, κοντά στους συντρόφους και τα παιδιά μας. Έτσι, μπορούμε να μεγαλουργήσουμε σε οποιοδήποτε τομέα της επαγγελματικής και εν γένει δημόσιας ζωής.
Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας.
1