Ομιλία στο Οικονομικό Φόρουμ Δελφών για τις διεθνείς τάσεις στην ανώτατη εκπαίδευση και την εναλλακτική πρόταση εκπαιδευτικής πολιτικής για την ανώτατη εκπαίδευση στην Ελλαδα

Κυρίες και κύριοι,

Ευχαριστώ θερμά τους διοργανωτές για την τιμητική πρόσκληση να βρίσκομαι σήμερα στο DEF, ανάμεσα σε εκλεκτά μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Τρεις άξονες:

1) διεθνείς τάσεις στην ανώτατη εκπαίδευση,

2) η κατάσταση των πραγμάτων στην Ελλάδα σήμερα,

3) πρόταση εκπαιδευτικής πολιτικής για την ανώτατη εκπαίδευση.

1) Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, η ανώτατη εκπαίδευση έχει τεθεί στο επίκεντρο των μεταρρυθμίσεων και των εθνικών στρατηγικών των κρατών για την προσαρμογή τους στις μεταβαλλόμενες συνθήκες της παγκόσμιας οικονομίας και των τεχνολογικών μετασχηματισμών. Και βεβαίως υπάρχουν διαφορές μεταξύ των κρατών, οι οποίες οφείλονται κυρίως στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε χώρας, υπάρχουν όμως κοινές τάσεις που διαμορφώνονται, όπως συμπεραίνει και η έρευνα του ΙΟΒΕ, του Ιουλίου 21017, για την Τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Συγκεκριμένα,

• Διαπιστώνονται αλλαγές στον τρόπο διακυβέρνησης των συστημάτων, αλλά και των ιδρυμάτων ανώτατης εκπαίδευσης στην κατεύθυνση της μεγαλύτερης αυτονομίας.
• Ενισχύεται η εξωστρέφεια και η διεθνοποίηση των ιδρυμάτων, μεταξύ άλλων και με όρους βελτίωσης της θέσης τους στα διεθνή συστήματα ταξινόμησης. Η διεθνοποίηση των ιδρυμάτων αποσκοπεί όχι μόνο στην προσέλκυση φοιτητών και ερευνητών αλλά και ερευνητικών επενδύσεων.
• Ενισχύεται η λογοδοσία, αφενός, στην εσωτερική λειτουργία των ιδρυμάτων με συμμετοχή εκπροσώπων από τον χώρο των επιχειρήσεων, της διοίκησης και της ευρύτερης οικονομικής και κοινωνικής ζωής, αφετέρου, ενισχύεται η εξωτερική λογοδοσία με εισαγωγή διαδικασιών αξιολόγησης και πιστοποίησης της ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών και της λειτουργίας των ιδρυμάτων.
• Η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων συνδέεται με την επίτευξη συγκεκριμένων στόχων στο πλαίσιο πολυετών προγραμματικών συμφωνιών και συμβάσεων μεταξύ κρατών και ιδρυμάτων.

2) Η σύγκριση των όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα με τις διεθνείς τάσεις καταδεικνύει την μεγάλη απόσταση που χωρίζει τη χώρα μας από τον υπόλοιπο κόσμο. Χαοτική θα τολμούσα να πω, γεγονός το οποίο διαπιστώνω με μεγάλη θλίψη, καθώς το ανθρώπινο δυναμικό, οι άνθρωποι που διδάσκουν στα πανεπιστήμιά μας, είναι εξαιρετικά υψηλού ακαδημαϊκού επιπέδου και δίνουν καθημερινή μάχη σε αληθινά αντίξοες συνθήκες.

Στην Ελλάδα κινούμαστε στην αντίθετη κατεύθυνση από τις διεθνείς τάσεις. Ας τις πάρουμε μία-μία:

– Αυτονομία vs. υπερσυγκεντρωτικό μοντέλο διακυβέρνησης με υπερεξουσίες στο Υπ. Παιδείας και τον Υπ. προσωπικά. Υπερ-ρύθμιση των ιδρυμάτων και των προγραμμάτων, βλ. τελευταίο νόμο γα ΠΜΣ. Γραφειοκρατικοί έλεγχοι νομιμότητας.

– Εξωστρέφεια vs. εσωστρέφεια. Απαγόρευση ξενόγλωσσων προγραμμάτων, ελάχιστοι ξένοι φοιτητές.

– Λογοδοσία κ αξιολόγηση: χωρίς έλεγχο των αποτελεσμάτων και της απόδοσης των ιδρυμάτων, χωρίς σαφή κίνητρα για βελτίωση, συμβουλευτική -βασικά- αξιολόγηση που δεν λαμβάνεται υπόψιν, διαδικασίες πιστοποίησης της ποιότητας των προγραμμάτων σπουδών και της λειτουργίας των ιδρυμάτων έχουν εφαρμοσθεί πλημμελώς.

3) Στον αντίποδα, η Νέα Δημοκρατία, θέτει ως κεντρικό στόχο της εκπαιδευτικής πολιτικής για την ανώτατη εκπαίδευση, η Ελλάδα να αναδειχθεί ως διεθνές εκπαιδευτικό κέντρο, με αναβάθμιση της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και παράλληλη προσέλκυση επενδύσεων. Με αυτό τον στόχο, επιχειρούμε να ενσωματώσουμε στις προτάσεις μας τις διεθνείς τάσεις και πρακτικές στην ανώτατη εκπαίδευση εντάσσοντάς τις στο ελληνικό συγκείμενο.

Στις προτάσεις αυτές, που διαρκώς ενισχύονται και βελτιώνονται, κεντρικό ρόλο κατέχει η αξιολόγηση, αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα, αξιολόγηση η οποία θα γίνεται οργανωμένα, με σύγχρονες τεχνικές, και θα διασφαλίζει την ορθή και αποδοτική λειτουργία και την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης.

– η ΑΔΙΠ αναδεικνύεται σε βασικό πυλώνα λειτουργίας του συστήματος τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς θα λειτουργεί ως βασικός θεσμός αξιολόγησης των προγραμμάτων σπουδών, των διδασκόντων και των ιδρυμάτων.

– Τα αποτελέσματα της αξιολόγησης θα δημοσιοποιούνται, προκειμένου να ενισχύεται η διαφάνεια και η δημόσια πληροφόρηση, αλλά και να διαδίδονται οι καλύτερες πρακτικές (εκπαιδευτικές, ερευνητικές, διοικητικές).

– προτείνουμε η κρατική χρηματοδότηση προς τα Ιδρύματα να γίνεται βάσει αντικειμενικών κριτηρίων και δεικτών, π.χ. κόστος σπουδών ανά φοιτητή, διάρκεια των προγραμμάτων σπουδών, μέγεθος και γεωγραφική διασπορά του ιδρύματος, τα οποία θα αποτιμώνται και θα συνδέονται, σε κάποιο βαθμό, με την αξιολόγηση της ΑΔΙΠ.

– Προτείνουμε οι βέλτιστες πρακτικές, όπως θα προκύπτουν μετά την αξιολόγηση από την ΑΔΙΠ και με βάση συγκεκριμένους δείκτες να δημοσιοποιούνται, ώστε να αποτελέσουν πρότυπο για τη βελτίωση των πιο αδύναμων δομών των ιδρυμάτων.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η αξιολόγηση που διατρέχει το πρόγραμμά μας για την διακυβέρνηση στην ανώτατη εκπαίδευση. Οι προτάσεις μας, επιπλέον, στοχεύουν σε:

• Ενίσχυση της αυτονομίας και αυτοδιοίκησης των ιδρυμάτων, ώστε να μην ελέγχονται ασφυκτικά από το Υπ. Παιδείας, αλλά να εποπτεύονται παραγωγικά και με κριτήρια ποιότητας.
• Σύνδεση της εκπαίδευσης και της έρευνας με την παραγωγική διαδικασία, με κίνητρα για τη συνεργασία μεταξύ πανεπιστημίων και νεοφυών επιχειρήσεων, πανεπιστημίων και εφαρμοσμένης έρευνας.
• Εξορθολογισμός, καλύτερη αξιοποίηση, αλλά και διεύρυνση των χρηματοδοτικών εργαλείων για την επίλυση χρόνιων ζητημάτων που ανακύπτουν από την υποχρηματοδότηση.
• Ενίσχυση της εξωστρέφειας των Πανεπιστημίων και των συνεργασιών με ιδρύματα του εξωτερικού, με έμφαση στη δημιουργία ξενόγλωσσων προγραμμάτων σε προπτυχιακό και μεταπτυχιακό επίπεδο. Ακόμη και θερινά προγράμματα για ξενόγλωσσους φοιτητές με δίδακτρα, συνδυάζοντας εκπαίδευση με τουρισμό.
• Αναβάθμιση της ποιότητας του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος με ουσιαστική αντιμετώπιση φαινομένων βίας και ανομίας. Για εμάς τα πράγματα είναι ξεκάθαρα: αυτεπάγγελτη επέμβαση των αρχών για όλες τις αξιόποινες πράξεις.
• Ενίσχυση της ανώτατης τεχνικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και η δημιουργία ενός μηχανισμού για τη διάγνωση των αναγκών της αγοράς εργασίας σε συγκεκριμένες δεξιότητες.
• Ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Χωρίς αστερίσκους, χωρίς υποσημειώσεις, αλλά όχι εις βάρος του δημόσιου Πανεπιστημίου. Δεν γίνεται σήμερα τα ιδιωτικά Πανεπιστήμια να επιτρέπονται παντού και να μην επιτρέπονται στην Ελλάδα.

Σας ευχαριστώ πολύ.