Κυρίες και κύριοι,
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά για την πρόσκληση να συμμετέχω στην εξαιρετικά ενδιαφέρουσα αυτή ημερίδα που διοργανώνει ο Economist.
Τα πάντα ρει, λοιπόν, όλα είναι ρευστά και μεταβαλλόμενα, σύμφωνα με τον Ηράκλειτο. Τα λόγια αυτά αποκτούν ιδιαίτερο νόημα μέσα στις τρέχουσες συνθήκες της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που διανύει η χώρα μας, μίας κρίσης που είναι πολυετής και πολυεπίπεδη, μιας κρίσης που πλήττει κυρίως τους νέους. Μέσα σε αυτές τις συνθήκες, είναι επιτακτική η ανάγκη να είναι σε θέση κάθε άτομο να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες που προκύπτουν κατά τις μεταβάσεις του από την εκπαίδευση, στην κατάρτιση, και από εκεί στην εργασία, αλλά και την ανεργία.
Και μιλώ για μεταβάσεις και εναλλαγές, γιατί έχουμε απομακρυνθεί από το κλασσικό μοντέλο απευθείας μετάβασης από την εκπαίδευση στην εργασία, και παραμονής εκεί επί μακρόν. Πλέον, οι νέες μεταβάσεις περιλαμβάνουν μεγαλύτερους κύκλους σπουδών, μικρότερους κύκλους εργασίας και δυστυχώς, μικρότερους ή μεγαλύτερους κύκλους ανεργίας.
Κυρίες και κύριοι, θα αναπτύξω την παρέμβασή μου σε τρεις άξονες: 1) τάσεις στην αγορά εργασίας στην Ελλάδα, 2) τάσεις στην αγορά εργασίας διεθνώς, και 3) σκιαγράφηση λύσεων.
1) Στην Ελλάδα, παρατηρείται το εξής παράδοξο: από τη μία έχουμε εξαιρετικά υψηλά ποσοστά ανεργίας, και δη όσον αφορά τους νέους ηλικίας 15-24 η ανεργία ξεπερνά το 45%, από την άλλη ένας μεγάλος αριθμός επιχειρήσεων δυσκολεύεται σήμερα να βρει το κατάλληλο εξειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.
Κατά τη γνώμη μου, η μεγαλύτερη παθογένεια της Ανώτατης εκπαίδευσης στην Ελλάδα είναι η αδυναμία σύνδεσής της με την αγορά εργασίας. Και ένα μεγάλο μέρος του προβλήματος ανάγεται στην αναντιστοιχία μεταξύ των δεξιοτήτων που έχει ανάγκη σήμερα η ελληνική οικονομία και των σπουδών που επιλέγουν να ακολουθήσουν οι νέοι.
Κυρίες και κύριοι, οι ανάγκες της οικονομίας σε ανθρώπινο δυναμικό έχουν μεταβληθεί ριζικά τα τελευταία χρόνια. Και έχουν μεταβληθεί ριζικά λόγω της ψηφιακής επανάστασης, της παγκοσμιοποίησης και άλλων σαρωτικών αλλαγών. Την ίδια ώρα, οι προσφερόμενες θέσεις στα ανώτατα ιδρύματα, αλλά και οι επιλογές των νέων, δεν έχουν επί της ουσίας προσαρμοστεί. Θα σας αναφέρω ενδεικτκά στοιχεία της Eurostat, σχετικά με την κατανομή των φοιτητών ανά γενική κατεύθυνση σπουδών:
– ενώ υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες αδιόριστοι εκπαιδευτικοί, έχουμε περισσότερους εκπαιδευτικούς από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο,
– στα ΑΕΙ, σχεδόν 1 στους 2 φοιτητές φοιτούν σε τρεις βασικές γενικές κατευθύνσεις: α) Ανθρωπιστικές επιστήμες, β) Κοινωνικές επιστήμες και γ) Επιστήμες εκπαίδευσης,
– Στον τομέα της Πληροφορικής, κατευθύνεται μόνο το 4% των φοιτητών, παρά την ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση ειδικών στην Ελλάδα και την πρόβλεψη για 750.000 κενές θέσεις εργασίας στην Ευρώπη ως το 2020.
Και ερχόμαστε τώρα σε παραδείγματα από την αγορά εργασίας:
– οι επιχειρήσεις Πληροφορικής αναφέρουν σημαντικές ελλείψεις σε προγραμματιστές. Είναι ενδεικτική η περίπτωση μεγάλης εταιρείας παροχής online ταξιδιωτικών υπηρεσιών, η οποία στο ξεκίνημά της αναγκάστηκε να φέρει προγραμματιστές από το εξωτερικό για να εκπαιδεύσουν τα στελέχη της.
– στον κλάδο τροφίμων, καταγράφεται σημαντική έλλειψη στελεχών με εξειδίκευση στην τεχνολογία τροφίμων και στο εξαγωγικό εμπόριο.
– Ακόμη και στον τομέα του τουρισμού, στον οποίο στρέφονται ολοένα και περισσότεροι νέοι, υπάρχουν ελλείψεις σε συγκεκριμένες θέσεις εργασίας. Για παράδειγμα, σύμφωνα με έρευνα των ΣΕΒ – McKinsey, ο τουρισμός θα μπορέσει να δημιουργήσει τουλάχιστον 220.000 θέσεις εργασίας την επόμενη 10ετία. Όμως, καταγράφεται έλλειψη πανεπιστημιακών τμημάτων για υψηλής εξειδίκευσης θέσεις (π.χ. ψηφιακό μάρκετινγκ στον τουρισμό). Επίσης, μεγάλο μέρος της προσφοράς εργασίας αφορά στις θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης (π.χ. καμαριέρες, κ.λπ.), για τις οποίες, όμως, δεν υπάρχει επαγγελματική πιστοποιημένη εκπαίδευση.
Άρα υπάρχει εμφανής αναντιστοιχία μεταξύ των ειδικοτήτων των αποφοίτων των ανώτατων ιδρυμάτων μας και των πραγματικών αναγκών της αγοράς εργασίας. Αλλά δεν είναι μόνο το πρόβλημα των σπουδών που επιλέγουν οι νέοι μας, δηλ. των κατευθύνσεων.
– Είναι και το ότι οι απόφοιτοι σχολών με ισχυρό θεωρητικό υπόβαθρο, συχνά δεν έχουν έρθει σε επαφή με την πρακτική εφαρμογή της επιστήμης τους,
– Είναι και το ότι τα προγράμματα σπουδών συχνά δεν είναι προσαρμοσμένα στα νέα δεδομένα,
– Είναι και το καταγράφεται και μία άλλη έλλειψη, αυτή των λεγόμενων soft skills, δηλ. οι δεξιότητες εκείνες που δεν συνδέονται με συγκεκριμένα γνωστικά αντικείμενα, αλλά αφορούν στη γενικότερη επαγγελματική συμπεριφορά, δεξιότητες όπως η κοινή λογική, η ομαδική εργασία, η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, ο θετικός χαρακτήρας, η διαχείριση της πληροφορίας, οι επικοινωνιακές δεξιότητες, η δημιουργικότητα.
2) Στη διεθνή αγορά εργασίας, οι τάσεις που καταγράφονται είναι αντίστοιχες με αυτές που ανέφερα για την Ελλάδα. Τα νούμερα όμως σε διεθνή κλίμακα είναι εντυπωσιακά. Μελέτη του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ προβλέπει ότι, πριν από το 2020, πρόκειται να χαθούν 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Γιατί θα χαθούν αυτές οι θέσεις εργασίας; Γιατί η τεχνητή νοημοσύνη, η ρομποτική, η νανοτεχνολογία θα αντικαταστήσουν την ανάγκη για «ανθρώπους εργαζόμενους».
Τα θετικά νέα είναι ότι οι ίδιες αυτές τεχνολογικές εξελίξεις θα δημιουργήσουν επίσης 2,1 εκατομμύρια νέες θέσεις εργασίας. Όμως οι χειρώνακτες και οι υπάλληλοι γραφείου που βρίσκονται εκτός εργασίας είναι απίθανο να έχουν τις απαιτούμενες δεξιότητες, ώστε να διεκδικήσουν ανταγωνιστικά τις νέες θέσεις. Οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας θα είναι σε τομείς μεγαλύτερης εξειδίκευσης, όπως η πληροφορική, τα μαθηματικά, η αρχιτεκτονική και η μηχανική.
Συνεπώς, οι κυβερνήσεις και οι εργοδότες σε κάθε τομέα καλούνται να επανεκπαιδεύσουν και να επανακαταρτίσουν τους εργαζόμενους.
3) Και οδηγούμαι έτσι στον τρίτο και τελευταίο άξονα της παρέμβασής μου: λύσεις στα νέα αυτά προβληματα της αγοράς εργασίας, προβλήματα τα οποία είναι συναφή σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο.
Κυρίες και κύριοι, θα κλείσω με μία προτροπή: ας σκεφτούμε φεύγοντας από εδώ σήμερα ποια επαγγέλματα θα έχουν ζήτηση το 2033, και ας κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση. Γιατί το 2033; Γιατί τότε θα αποφοιτούν από το Πανεπιστήμιο τα παιδιά που σήμερα φοιτούν στην Α’ Δημοτικού. Σας ευχαριστώ.
Εάν θέλετε να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας, μπορείτε να δηλώσετε παρακάτω τα στοιχεία σας:
Εάν θέλετε να ενημερώνεστε για τις δράσεις μας, μπορείτε να δηλώσετε παρακάτω τα στοιχεία σας: