1. Υπάρχει εθελοντισμός στην Ελλάδα του 2016;

Εθελοντισμός ασφαλώς και υπάρχει στη χώρα μας, και είναι πάρα πολύ σημαντικός. Αλλά θα τολμήσω να πω ότι, σε κάποιο βαθμό, είναι εφήμερος: αναδύεται σε συγκεκριμένες περιόδους (π.χ. Ολυμπιακοί Αγώνες 2004, οικονομική κρίση) και στη συνέχεια ατονεί σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Αλλά και ως δραστηριότητα, προσεγγίζεται συχνά με προχειρότητα και ασυνέπεια, ενώ απαιτείται επαγγελματισμός και συνέπεια. Όπως συμβαίνει και σε πολλούς άλλους τομείς της κοινωνικής και πολιτικής δράσης στη χώρα μας, ελλείπουν η ουσιαστική εμβάθυνση, η συνειδητοποιημένη και σταθερή στάση· οι σχετικές πρωτοβουλίες δεν έχουν συχνά το αναγκαίο υπόβαθρο, ούτε και σχεδιάζονται με προοπτική· δεν υπάρχουν οι κατάλληλες προνοιακές δομές του κράτους, ενώ παράλληλα το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο δεν ευνοεί την κοινωνική προσφορά από ιδιώτες και παράγοντες της αγοράς. Χρειάζονται λοιπόν αλλαγές σε πολλά επίπεδα για να αλλάξει σταδιακά η νοοτροπία όλων μας.

2. Είναι δύσκολο να κατοχυρωθεί και να προστατευθεί οποιαδήποτε εθελοντική προσπάθεια με δεδομένο το περίπλοκο νομικό πλαίσιο για τον εθελοντισμό και τις ΜΚΟ στη χώρα μας;

Ασφαλώς και είναι δύσκολο, δεδομένου ότι το νομικό πλαίσιο για τον εθελοντισμό και τις ΜΚΟ στην Ελλάδα είναι ελλιπέστατο. Θα αναφερθώ σε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα: αν η Επιθεώρηση Εργασίας προβεί σε έλεγχο μίας ΜΚΟ που απασχολεί εθελοντές, μπορεί να της επιβάλει πρόστιμο ως και 10.500 ευρώ ανά εθελοντή, καθότι αυτοί δεν αναγνωρίζονται νομοθετικά και, συνεπώς, υπάγονται στην κατηγορία των αδήλωτων εργαζομένων! Είναι επιτακτική η ανάγκη το πλαίσιο για τον εθελοντισμό, την κοινωνική προσφορά, τις ΜΚΟ να εμπλουτιστεί και να θωρακιστεί καταλλήλως.

3. Ιδιωτική ή κρατική πρωτοβουλία στην εθελοντική και κοινωφελή δράση;

Χρειάζονται και τα δύο – είναι θέμα συνεργειών και κοινής προσπάθειας.

4. Μπορεί να συνδυαστεί αρμονικά μια απαιτητική εργασία με την αφιέρωση χρόνου και ενέργειας σε μια ΜΚΟ;

Είναι ομολογουμένως δύσκολο, ιδίως αν δεν αντιμετωπίζει κανείς την ενασχόλησή του με μια ΜΚΟ ως πάρεργο, αλλά με επαγγελματισμό και συνέπεια. Δεν είναι όμως ακατόρθωτο.

5. Έχετε υπηρετήσει την κοινωνική προσφορά ως δικηγόρος στη Νέα Υόρκη, προσφέροντας αφιλοκερδώς νομικές υπηρεσίες σε αστέγους, ως ιδρύτρια και Πρόεδρος του Μη Κερδοσκοπικού Δεσμού στην Ελλάδα και από άλλες θέσεις. Τώρα από την πολιτική υπάρχει τρόπος να υπηρετήσετε την κοινωνική προσφορά; 

Η πολιτική προσφέρεται κατεξοχήν για προώθηση της κοινωνικής προσφοράς. Και τούτο διότι οι βελτιώσεις στο σχετικό νομοθετικό πλαίσιο και η κάμψη γραφειοκρατικών εμποδίων είναι πρωτίστως θέμα πολιτικής βούλησης. Θα σας αναφέρω δύο παραδείγματα προτάσεων που κατέθεσα προσφάτως για κοινωνικά θέματα: α) Προτάσεις για βελτίωση του καθεστώτος υιοθεσίας και αναδοχής στη χώρα μας, δεδομένου ότι από τη μία υπάρχουν πάρα πολλά εγκαταλελειμμένα μωρά σε μαιευτήρια και νοσοκομεία της χώρας και από την άλλη υπάρχουν χιλιάδες νέα ζευγάρια που θέλουν να υιοθετήσουν ή να γίνουν ανάδοχοι κάποιου παιδιού και που όμως περιμένουν για χρόνια δίχως αποτέλεσμα. β) Προτάσεις για τη βελτίωση του καθεστώτος δωρεάς οργάνων και μεταμοσχεύσεων. Η χώρα μας είναι δυστυχώς από τις τελευταίες στην Ευρώπη στη δωρεά οργάνων, παρότι έχει τη θλιβερή πρωτιά στα θανατηφόρα τροχαία ατυχήματα και συνεπώς στους εν δυνάμει δότες.

Εκτιμώ ότι με συστηματική προσπάθεια η πολιτική μπορεί να επιφέρει σημαντική βελτίωση στις ζωές πολλών συνανθρώπων μας.

6. Αναλάβατε πρόσφατα νέα καθήκοντα «σκιώδους» υπουργού παιδείας. Συνδέεται η παιδεία με την κοινωνική προσφορά;

Προκειμένου πραγματικά να αξιοποιήσουμε την κινητήριο δύναμη της αλληλεγγύης και να βρεθεί ο δίαυλος εξωτερίκευσής της, πρέπει οι αξίες του εθελοντισμού και της κοινωνικής προσφοράς να εμφυσηθούν ήδη από το σχολείο. Δυστυχώς, οι έννοιες αυτές απουσιάζουν από το εκπαιδευτικό μας σύστημα, με αποτέλεσμα να μην μπολιάζουν τη νοοτροπία και την καθημερινότητά μας. Μπορούμε όμως να αλλάξουμε τα πράγματα. Θα σας δώσω ένα παράδειγμα: κατόπιν πρωτοβουλίας του ΔΕΣΜΟΥ, ενός Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου το οποίο ιδρύσαμε 5 νέοι επαγγελματίες το 2012, λειτουργεί πιλοτικά, για δεύτερη χρονιά φέτος, σε 150 σχολεία σε όλη την Ελλάδα το εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Νοιάζομαι και Δρω», με στόχο την καλλιέργεια του εθελοντισμού, της αλληλεγγύης και της στάσης ζωής ενεργού πολίτη στους μαθητές, μέσα από θεωρητική και βιωματική διδασκαλία. Ο σκοπός είναι ο εθελοντισμός και η κοινωνική προσφορά να γίνουν τρόπος ζωής για τις επόμενες γενεές των Ελλήνων. Οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές αγκάλιασαν την πρωτοβουλία και τα αποτελέσματα είναι ήδη ενθαρρυντικά και ουσιαστικά. Υπάρχει λοιπόν πεδίο δράσης – πρέπει όμως να προσπαθήσουμε περισσότερο.

7. Είσαστε εκ των ιδρυτικών μελών και – μέχρι το 2015 – Πρόεδρος του Μη Κερδοσκοπικού Σωματείου ΔΕΣΜΟΣ. Τι είναι ο ΔΕΣΜΟΣ;

Ο Δεσμός αντιστοιχίζει πλεονάσματα ιδιωτών και επιχειρήσεων με διαπιστωμένες ανάγκες κοινωφελών οργανισμών. Στην πράξη:

• Πρώτον επικοινωνεί συστηματικά με ιδρύματα και φορείς σε ολόκληρη την Ελλάδα, με κέντρα για άστεγους, με ορφανοτροφεία, με συσσίτια, και καταγράφει τις ανάγκες τους.
• Δεύτερον, αναζητεί πλεόνασμα από εταιρείες και ιδιώτες για να καλύψει τις συγκεκριμένες αυτές ανάγκες.

Από την ίδρυσή του το 2012, ο ΔΕΣΜΟΣ έχει προσφέρει βοήθεια σε περισσότερους από 560 κοινωφελείς οργανισμούς και 300.000 τελικούς αποδέκτες ενώ έχει αναδιανείμει αγαθά και υπηρεσίες αξίας περίπου 3 εκ. ευρώ.

8. Ποια ήταν η πιο συγκινητική στιγμή έως τώρα από την ενασχόλησή σας στο χώρο της κοινωνικής προσφοράς;

Οι συγκινητικές στιγμές ήταν πολλές. Θυμάμαι όμως μία πολύ χαρακτηριστικά. Τα πρώτα Χριστούγεννα που λειτούργησε ο Δεσμός, διοργανώσαμε μία ολοήμερη γιορτή για 70 ορφανά μικρά παιδιά. Είχαμε φέρει έναν Άγιο Βασίλη, ξέραμε από πριν το φύλο και την ηλικία όλων των παιδιών και είχαμε βρει αντίστοιχα δώρα από εταιρεία παιχνιδιών που είχε πλεόνασμα – επρόκειτο για συσκευασμένα παιχνίδια των οποίων η συσκευασία είχε ταλαιπωρηθεί στη μεταφορά και δεν ήθελε πια η εταιρεία για λόγους μάρκετινγκ να τα πουλήσει. Ήταν όμως ολοκαίνουργια και πλήρως κατάλληλα προς χρήση. Μοιράζαμε λοιπόν ένα-ένα τα δώρα στα παιδιά και με πλησίασε ένα παιδάκι 4-5 ετών. Έσκυψα και του έδωσα μια πλαστική κασετίνα. Με κοίταξε με αφοπλιστική απορία και με ρώτησε: «Αυτό είναι που θα πει δώρο;»